Een verbluffend mooie historische roman
[Recensie] Londen, 1826. Frances (Frannie) Langton is werkzaam voor George en Marguerite Benham. Ze is een intelligente jonge vrouw die haar jeugd heeft doorgebracht op een plantage in Jamaica. Als donkere vrouw weet ze wat het inhoudt zich te moeten schikken in een onderdanige rol, te werken onder het bewind van blanken. Maar wanneer George en Marguerite worden vermoord en Frannie wordt aangewezen als de dader is ze alles behalve inschikkelijk. Ze ontkent in alle toonaarden haar werkgevers te hebben gedood maar haar reputatie en de bewijzen spreken haar uitlatingen tegen. Frannie belandt in de cel in afwachting van een proces waar wederom blanken over haar lot zullen gaan beslissen.
De bekentenissen van Frannie Langton is een beklijvend verhaal. De schrijfstijl is prachtig en vloeiend, het relaas schrijnend. Afschuw en bewondering wisselen elkaar in hoog tempo af terwijl het boek op zich geen hoge leessnelheid kent. Emoties lopen hoog op tijdens het lezen, het leven van Frannie is zwaar, maar kent een paar lichtpuntjes. Des te verdrietiger is het dat die momenten haar achtervolgen en in posities brengen waar geen enkel mens mee te maken zou moeten hebben. Op een overtuigende wijze trekt Collins je in het leven van Frannie. Je ontwikkelt antipathie voor de blanken, voornamelijk de mannen, en sympathie voor de vrouwen in het verhaal. Wederom wordt maar weer eens bevestigd hoe de rolverdeling destijds was. Voor vrouwen en kleurlingen. Het stemt je allesbehalve vrolijk.
Het verhaal begint feitelijk gezien pas wanneer Frannie is opgepakt op verdenking van de moorden en Frannies voorgeschiedenis wordt verteld. Terug naar de basis, terug naar Jamaica. Het is daar waar Frannie als tienjarige mulattin ( een onechtelijke halfbloed) eigendom is van John Langton en Miss Bella. Ze maakt hier kennis met de harde, overheersende blanke hand. Maar het is ook daar op landgoed Paradise waar ze een innige band heeft met Miss Bella die haar leert lezen en schrijven. Iets wat ondenkbaar is want een slaaf leren lezen en schrijven is een no go. Dit aspect in het verhaal is hartverwarmend en erg mooi om te lezen maar ook allesbepalend voor het verloop. Een recht dat is uitgelicht tot iets heel speciaals, iets dat de auteur op een wonderschone wijze heeft neergezet. De handelswijze van John Langton is misselijkmakend. Frannie moet het met haar kennis ontgelden en Langton helpen met het schrijven van een boek. Hij laat haar notities maken van afschuwelijke onderzoeken die hij uitvoert op andere kleurlingen, op zijn slaven. Langton is op zoek naar een wetenschappelijke onderbouwing voor zijn grensoverschrijdend levenswerk met de titel Crania. Dit zou onomstotelijk bewijs moeten leveren dat het blanke ras superieur is aan het donkere. Frannie ziet de meest vreselijk dingen maar schikt zich in haar rol, ze heeft geen keus.
Dan moet ze mee naar Londen en krijgt te horen dat ze bij de welgestelde Benhams wordt aangesteld als dienstmeid. Ook hier is al snel duidelijk hoe de vork in de steel zit maar net als in Jamaica ontwikkelt ze met de vrouw des huizes een bijzondere band. Met Marguerite deelt ze de liefde voor de boeken, dankzij Miss Bella heeft ze immers leren lezen, maar deze band is intenser. De vrouwen hebben veel met elkaar gemeen, zaken die blind zijn voor huidskleur en status. Het zijn deze omstandigheden die er uiteindelijk voor zorgen dat Frannie moet vertrekken. Voor het eerst in haar leven gaat ze ervaren wat het is om op een andere manier een slaaf van de samenleving te zijn. Ze komt terecht in de prostitutie waar ze al snel een bepaalde reputatie opbouwt maar wanneer Marguerite vraagt of Frannie terug naar huis komt hoeft ze daar niet lang over na te denken. Ze volgt haar hart om vervolgens in het scenario terecht te komen waarin ze beschuldigd wordt van de moord op Marguerite en haar man. En dan is daar de vraag óf en waarom Frannie deze moorden zou hebben gepleegd.
Wat een verbluffend mooie historische roman is dit. Het kan niet anders dan dat Sara Collins voor dit boek enorm veel aan research heeft gedaan. De geschiedkundige elementen voelen authentiek aan, het oog voor detail is tastbaar. De bekentenissen van Frannie Langton doet je huiveren en verbazen. Je leeft enorm mee en als blanke kreeg ik behoorlijk last van plaatsvervangende schaamte. In dat opzicht is het ook een emotioneel boek. Collins belicht namelijk ook de harde realiteit voor de gekleurde medemens, de kern van het verhaal blijkt helaas iets van alle tijden. Deze boodschap is kundig maar tastbaar verweven zonder te overheersen, maar wél als leermoment. Voor mensen die ontvankelijk zijn voor een dergelijke boodschap zal het tot nadenken stemmen maar helaas zal het zo zijn dat juist degenen die hier iets van moeten leren dit boek niet zullen lezen.
Ik ben behoorlijk onder de indruk van dit boek, dat met tijden zo heftig is dat de tranen je in de ogen schieten. Het nergens bij horen, geen zeggenschap hebben over wat je wilt, waar en met wie. Maar ook het aan de kaak stellen van je primaire rechten als mens doet Collins treffend. Ongeacht geslacht, ras, religie, opleiding of achtergrond: het zou niets moeten uitmaken, het zou geen gevecht mogen zijn deze rechten op te eisen. Het weerspiegelt een regelrechte nachtmerrie voor (fictieve) Frannie en voor ieder weldenkend mens. Vijf sterren is dan ook geheel terecht. Ik hoop dat veel lezers dit boek zullen gaan ervaren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
