"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De belofte van Pisa

Dinsdag, 26 november, 2013

Geschreven door: Mano Bouzamour
Artikel door: Tim van Gerven

Tussen school en straat, tussen Koran en piano

Samir Zafar – Sam voor intimi – de hoofdpersoon uit Mano Bouzamours (1991) vermakelijke en meeslepende debuutroman De belofte van Pisa, is de enige moslim op zijn nogal kakkerige middelbare school in Amsterdam Oud-Zuid. Hij leert al snel dat het niet cool is om moslim te zijn. Joodse roots – die zijn wel cool, maar islamitische? Helaas.  

Bij ons op school vond vroeger een vrijwel naadloze segregatie plaats tijdens de pauzes. De Marokkanen legden beslag op het tafelvoetbalspel, de Surinamers nestelden zich in de vensterbank van het grote raam, de Turken hingen in de tegenovergestelde hoek, en de tatta’s en Aziaten speelden Chinees poker aan de lange tafel bij de snoepautomaten. En o ja, de alto’s speelden Magic op een gangetje op de eerste verdieping.

Sam heeft niet de mazzel van een dergelijke groepsvorming in de aula. De enige andere Marokkaan op het Hervormd Lyceum is de schoonmaker.

Buitenbeentje van de buitenbeentjes

Tussen alle blonde blauwogigen op het vwo is Sam een buitenbeentje dat steeds weer herinnerd wordt aan zijn anders zijn. Maar ook tussen de opgeschoten hangjongens van het buurthuis in De Pijp hoort hij niet helemaal thuis. Zijn voorliefde voor de klassieke piano wordt niet bepaald door hen gedeeld en zijn fascinatie voor geschiedenis, met name die van de Tweede Wereldoorlog, kan slechts rekenen op hun hoongelach. Ja, zelfs thuis is Sam een beetje een zwart schaap. Zijn slecht geïntegreerde, nauwelijks Nederlands sprekende ouders willen graag dat hij naar de moskee gaat, maar daar is hij al in tijden niet meer geweest. Zijn Nederlandse vriendinnetje is niet welkom in de Julianastraat. En die piano van hem, dat is een instrument van de duivel.

Boekenkrant

De belofte van Pisa is een moderne Bildungsroman over een Marokkaans-Nederlandse jongen die moet kiezen tussen school en straat, tussen Koran en piano, tussen de extraverte, gekke Kyra en de introverte, verlegen Evelien. Sam stelt zichzelf twee doelen in het leven. Allereerst wil hij zijn vwo-diploma halen. Later doet hij zichzelf een tweede belofte: hij zal wraak nemen op de vriend die zijn broer heeft verraden en ervoor zorgt dat die voor zes jaar de gevangenis in verdwijnt.

De twee beloftes weerspiegelen uiteraard een verschillende toekomst. Om het in modieuze politieke termen te zeggen: het verschil tussen gelukte en mislukte integratie. Het is jammer dat je de keuze die Sam uiteindelijk maakt al van verre ziet aankomen. Bovendien is die keuze nogal eenduidig. Zo eindigt deze roman een beetje tandeloos.

Een ijzersterk debuut

Dit is een debuut en Bouzamour begaat een aantal typische beginnersfouten. Een iets te uitleggerige passage hier en daar, storende woordherhalingen, een plotselinge aanval van sentimentaliteit, en een wat al te opgelegde literaire symboliek (een dode vogel voor naderend onheil). Maar dit is allemaal muggenzifterij. De belofte van Pisa is een ijzersterk debuut. Punt.

Dat komt vooral door Bouzamours stijl. Daar zit schwung in. Veel straattaal en vrolijkheid. En humor: ‘Acht jaar onvoorwaardelijk celstraf was niet iets wat je in een paar dagen uitzat.’ Maar ook veel gevoel, poëzie: ‘Allah had haar lichaam besprenkeld met moedervlekjes alsof hij een cupcake voltooide.’ De alliteratie is Bouzamours favoriete stijlfiguur: ‘De enige buitenlanders waren Aziatische vrouwtjes die bolides van babywagentjes vooruit duwden met blije blanke baby’tjes erin.’ En hij weet perfect de vervreemding op te roepen van het Marokkaanse straatschoffie tussen de chique poeha van Oud-Zuid: ‘Oger. Zo’n neanderthalernaam vergat je niet snel.’

Maar Bouzamour blinkt vooral uit in het schrijven van scènes. Hier is hij op zo’n best. Hier weet hij de lezer echt mee te slepen en het verhaal in te zuigen. Sams rit achterop de scooter bij zijn broer behoort wat mij betreft tot de mooiste literaire portretten die er van Amsterdam geschreven zijn. Maar het beste voorbeeld staat misschien wel al helemaal aan het begin van het boek. De scène speelt zich af bij ijskraam Pisa op het Scheldeplein. Sam heeft net zijn broer beloofd zijn vwo-diploma te zullen halen:

v

Sams broer wordt gearresteerd. De verpletterende impact die deze gebeurtenis op een twaalfjarige moet hebben wordt hier schitterend verbeeld. Het uitstellen van het besef. Eerst de stilte en daarna het lawaai. De grommende leeuwen (geweldig beeld!). En de gehurkte houding van de hoofdpersoon geeft een perspectief dat alles nóg groter maakt. Dít is schrijven. Bouzamour is een groot talent.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.