Vergeten en verzwegen geschiedenis uit WOII
“In den nacht van 10 op 11 augustus 1944, te omstreeks 01.00 uur, vervoegden zich drie gemaskerde personen, gekleed in donker uniform, aan de woning van Eelke Pot, melkrijder en landbouwer, wonende te Doezem. C311, gemeente Grootegast. Zij klopten aan het raam en zeiden: Grune Polizei, deur open en vlug ook! De bewoner opende daarop de deur, waarop die personen een brandende zaklantaarn op hem richtten. Zij dwongen hem, onder bedreiging, naar bed te gaan, waaraan hij voldeed. Eén der personen, die gewapend was met een jachtgeweer, ging daarop met de rug voor het bed staan, terwijl de twee anderen, die vermoedelijk gewapend waren met vuistvuurwapens, de woning doorzochten. ”
[Recensie] De bende van Oldekerk is een geschiedenisboek en gaat over een aantal gedeserteerde NSB’ers en SS’ers uit de provincie Groningen in de nadagen van WOII. Ze terroriseren en plunderen de buurt om in hun levensonderhoud te voorzien. Ze gebruikte daarbij hun uniformen. De vraag rijst: zijn het Robin Hood achtige helden, of zijn het ontspoorde jongemannen?
Toen de geallieerden verder oprukten in 1944, deserteerden vele mannen die in dienst waren van de Duitsers. Deze Duitsers waren daar streng op en straften deze mannen naargelang. Een van de leden van de bende van Oldekerk is een voorouder van de auteur Geert Jonker.
In zijn boek ontrafelt hij het verhaal en schrijft hij het minitieus op. Dat eerste heeft veel moeite gekost, omdat de bloedige gebeurtenissen lang zijn verzwegen. Niemand uit het dorp wilde herinnerd worden aan die tijd. Na een korte schetsmatige weergave van de arrestatie van de bende, die eindigde in een bloedbad, begint Jonker bij de voorgeschiedenis van de familie Schriemer, die onderduikadres waren voor de bende. Een van de zonen was lid van de bende. De familie woonde in een woning van de armenvoorziening. Jonker beschrijft de geschiedenis van het gezin en hoe zij daar kwamen te wonen. De auteur gaat de diepte in door te focussen op de talloze factoren die van invloed zijn geweest op de gebeurtenissen. Zoals sociale context, menselijke karakters, invloed van derden van buiten de streek, religieuze achtergrond, opvoeding en streek cultuur.
De armenwoningen heten ‘Klein Rusland ‘ en staan in Faan, een dorpje in de gemeente Oldekerk. De familie Schriemer bewoont één van de huisjes. In het boek staan een aantal foto’s van de familie. Kenmerkend voor deze tijd is dat ze voor hun huis worden geportretteerd. Jan Schriemer is de pater familias, maar had in zijn huis weinig te zeggen.
Zoon Jochem Schriemer was als gezegd één van de overvallers. Daarnaast waren dat ook Reinier de Jong en Piet de Weijer. Op gegeven moment, na ongeveer zeven weken van roven en plunderen, werden ze herkend door één van de boeren die ze overvielen. Hij geeft hen bij de Sicherheitsdienst. In samenwerking met het beruchte Scholtenhuis ging er een arrestatieteam naar hen toe. Ook de levens van deze agenten worden uitgebreid beschreven. Het drietal wordt ter plekke vermoord. Ook een onschuldige zestigjarige huisvader vond daarbij de dood. De mannen worden in een groepsgraf begraven.
Enige jaren na de gebeurtenissen proberen nabestaanden nog om de overledenen een behoorlijke begrafenis en grafmonument te geven. De vraag van de familie wordt niet gehonoreerd door de gemeente. Aanvankelijk vind men deze de slachtoffers te onwaardig om er enige aandacht aan te besteden. Later gebruikt de gemeente het argument dat de andere lichamen in het graf dan geen grafrust zouden kennen, en daarmee won de gemeente de juridische strijd.
Er is nooit een onderzoek geweest door het openbaar ministerie over de gebeurtenissen in Faan. Daarom is er ook nooit iemand voor aangeklaagd, veroordeeld of gestraft.
De bende van Oldekerk is een opmerkelijk verhaal, een vergeten en verzwegen geschiedenis uit WOII. Goed van de auteur dat hij de onderste steen boven haalt over deze gebeurtenis in zijn familie.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
