Cartografisch indrukwekkend
[Signalering] In de serie thematische Bosatlassen, die naast kaarten ook tekst, informatieve foto’s en grafisch materiaal bieden, verscheen er kortgeleden een over de Tweede Wereldoorlog. De titel is eigenlijk te bescheiden. Behalve vele aspecten van de oorlog zelf komt het interbellum aan bod vanwege de nieuwe ideologische tegenstellingen, en krijgen de naweeën van de oorlog ook aandacht, zoals de berechting van collaborateurs, de Bersiap in Indonesië en de dekolonisatie, de wederopbouw, de demografische ontwikkeling en het politieke landschap na 1945. Zoals steeds in de reeks thematische atlassen wordt informatie op een grafische manier aangeboden. Zo kun je bijvoorbeeld in een oogopslag zien wat de aantallen NSB’ers per provincie waren. Treurig stemt de kaart die het Bureau van Statistiek der gemeente Amsterdam in 1941 maakte: keurig staat erop aangegeven waar Joden woonden. Treffend is het verhaal over de Amsterdamse regenkledingfabriek Hollandia-Kattenburg. Omdat die aan de Wehrmacht leverde, waren de 367 Joodse medewerkers en hun gezinnen vrijgesteld van transport naar Westerbork. Dat zinde Rauter niet en die liet in november 1942 ruim 100 Joodse arbeiders van Hollandia zo ongenadig hard ondervragen dat zij ‘bekenden’ dat zij, als communisten, de productie gesaboteerd hadden. Daarna werden alle Joodse medewerkers met hun familie, in totaal 826 mensen, via Westerbork collectief weggevoerd naar Auschwitz. Slechts negen mannen kwamen terug. De Bosatlas citeert uit een bewaard gebleven anoniem reisverslag van dit beruchte ‘Kattenburgtransport’.
Een aanzienlijk deel van de atlas behandelt overigens de periode na 1945, toen de Koude Oorlog woedde en een nieuwe wereldorde ontstond (inclusief Israël). Zelfs moderne vredesoperaties staan erin, met veel aandacht voor Srebrenica. Over de zin en zeker de omvang van deze aandacht voor het lot van ‘de vrijheid’ valt te twisten. Niettemin biedt de atlas boeiende, goed toegankelijke en heldere informatie over hoe de oorlog in Nederland en Nederlands-Indië gestalte kreeg, en is hij cartografisch indrukwekkend.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
