Dit verhaal grijpt je naar de keel
[Recensie[ Ik moet nog even bijkomen als ik De crèche uit heb… Mijn voormalige buurvrouw, mevrouw S., heeft me vele jaren geleden over deze geschiedenis verteld. Omdat ze verder nooit sprak over de oorlog, begreep ik toen al hoe belangrijk het is dat deze verhalen nooit verloren gaan. En nu is het dan opgeschreven door Elle van Rijn.
De Joodse Betty is pas 17 jaar als ze in de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg komt te werken als kinderverzorgster. Het leven in Amsterdam wordt voor de Joodse bevolking steeds grimmiger. Hun rechten en bezittingen worden beetje bij beetje afgenomen en de crèche wordt een verzamelplaats voor Joodse kinderen totdat zij op transport gaan. Met gevaar voor eigen leven doet Betty, samen met de andere verzorgsters en de directrice, er alles aan om in ieder geval een deel van de kinderen te redden. Terwijl haar eigen familie steeds verder uitdunt en de dreiging van de nazi’s steeds groter wordt, blijft Betty strijden tegen het lot dat de kinderen te wachten staat.
Betty Oudkerk is net voor dit boek uitkwam overleden, op hoge leeftijd. Zij was een van de laatste heldinnen die de gruwelen van WO2 nog hebben meegemaakt, terwijl zij zichzelf helemaal niet zo zag, vanwege de kinderen die zij níet heeft kunnen redden. Maar zonder Betty, Mirjam, Sieny en al die andere onverschrokken helden zouden er nog veel meer onschuldige kinderen afgevoerd zijn.
Omdat dit boek in de ik-vorm geschreven is, word je als lezer volledig meegetrokken in het verhaal. Je voelt de angst en de dreiging waarin mensen leefden tijdens de oorlogsjaren en de woede om zoveel onrechtvaardigheid. Via Betty’s gedachten ervaar je hoe het dagelijks leven eruit zag en hoe Amsterdam langzaam maar zeker veranderde in een gebied waar je leven niet meer veilig was. Vooral als je met een gele ster op je jas rond moest lopen.
Elle van Rijn heeft de persoonlijke herinneringen van Betty Oudkerk verweven met zowel echte als fictieve personen en deze samengevoegd met de politieke situatie van toen. Van Rijn heeft dan ook de nodige research moeten doen om een dusdanig helder beeld te schetsen van de oorlogsjaren in Amsterdam. Maar om zo’n fantastisch boek neer te kunnen pennen, heb je ook een groot talent en menselijke betrokkenheid nodig. Iets wat Elle van Rijn met dit boek heeft laten zien.
De levendige stijl, de plot, de spanningsopbouw; alles klopt. Dit verhaal grijpt je naar de keel en laat je niet meer los. De crèche zou verplicht op de literatuurlijst moeten komen in het middelbaar onderwijs, zodat de toekomstige generaties nooit kunnen zeggen: ‘Wir haben das nicht gewusst.’
Dit boek is een mustread, een herinnering aan een tijd die nooit meer terug mag komen. En voor mij persoonlijk een herinnering aan mevrouw S., die mij heeft geleerd wat overleven betekent. Ik geef dit boek dan ook 5 sterren!
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
