Berlijn in de jaren tachtig
[Recensie] Onlangs presenteerde Jan Grolleman in Rotterdam zijn romandebuut en ik mocht hem bij die gelegenheid interviewen. Ik vermeed vragen over de autobiografische kanten van het boek. Die zullen er ongetwijfeld zijn – Jan kwam veel in Berlijn en het boek speelt zich grotendeels in die stad af – maar het is verder niet zo interessant voor de lezer om dat te weten, De dans de val staat als verhaal op zichzelf.
De hoofdpersoon is Paul die als jongeman tijdens een schoolexcursie in Oost-Berlijn zijn eigen weg kiest en in een café voor het eerst kennismaakt met Lotti. Hij raakt gefascineerd door haar. In de jaren die volgen bezoekt hij regelmatig de Oost-Duitse wijk Prenzlauer Berg en bouwt hier een vriendenkring op. Lotti is een mysterieuze jonge vrouw die pijnlijke geheimen met zich meedraagt. Haar echte naam is Hildegard. Zij komt uit een rijke familie en lijkt contacten op hoog niveau te hebben. Paul is verliefd, maar Lotti blijft lange tijd ongrijpbaar voor hem.
Berlijn
De roman is opgebouwd uit drie delen. Het middelste en dikste deel speelt hoofdzakelijk in Berlijn en heeft als hoogtepunt de val van de Berlijnse muur in 1989. In het eerste deel is Paul een leerling die door zijn leraar Nederlands meneer Waardemans wordt geïnspireerd om te lezen en de wereld te ontdekken. “Ik werd opgenomen in een onafgebakend domein, zag dat er een ander leven bestond buiten het leven dat ik kende. Buiten een bestaan waarin mijn ouders met veel moeite de eindjes aan elkaar knoopten.” Meneer Waardemans is een buitenbeentje en een linkse activist. Paul leert van hem om je eigen weg te gaan. Hij raakt geïnteresseerd in kunst en volgt hier ook een opleiding in. Later in het boek leert hij de man beter kennen en blijkt hij net als Lotti een andere kant te hebben. In het derde deel van de roman keert Paul in 2019 terug naar Berlijn. Hij vermijdt de wijk Prenzlauer Berg, maar is onbewust toch op zoek naar Lotti.
Culturele verschillen
Over het verloop van het verhaal en de ontdekkigen die Paul doet zal ik verder niet uitweiden. De roman moet het ook hebben van de sfeer, die Grolleman goed weet te vangen. De vriendenclub waar Paul mee omgaat in Oost-Berlijn bestaat uit jongeren uit diverse landen en met diverse achtergronden. Toch voelt hij zich een buitenbeentje. Iedereen leeft in armoede en de jongeren – de meeste zijn kunstenaars – weten goed om te gaan met de beperkte vrijheden die zij hebben. Zij vermijden het om over politiek te praten. Eenmaal geeft Paul een lezing over Nederland. Hij krijgt het verwijt dat hij makkelijk praten heeft met zijn privileges. Dit zijn de sterkere passages uit het boek. Geestig is de scène op het naaktstrand. Het was in Oost-Duitsland heel normaal om naakt te recreëren. Paul heeft hier duidelijk wat moeite mee. Zo laat Grolleman steeds ook de culturele verschillen zien tussen Paul en de Oost-Duitse samenleving, en specifiek deze groep alternatieve jongeren.
Jan Grolleman laat met De dans de val een bijzondere periode in de Duitse geschiedenis zien. Een generatie die opgroeide onder de communistische dictatuur vond daarin een weg. De jongeren waren vooral geïnspireerd door kunst en niet door politiek. Zij maakten de val van de muur mee, waarmee hun levens radicaal veranderden. Daarnaast bevat de roman ook veel spannende elementen en is het een zoektocht van een jongeman die zijn weg in het leven wil vinden. Tot slot bevat het boek veel gedachten over kunst. De auteur is beeldend kunstenaar en vindt dit element in zijn boek zelf erg belangrijk; De dans de val is door deze mix een geslaagd debuut geworden.
—
Eerder verschenen op Uitgelezen Boeken
