Dochters van de Wereldleiders
[Recensie] In februari 1945 ontmoetten drie geallieerde leiders elkaar in Jalta op de Krim, nadat ze elkaar in 1943 in Teheran ook gesproken hadden. Gastheer Joseph Stalin ontving de Britse premier Winston Churchill en de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt, tot wiens delegatie ambassadeur Averell Harriman behoorde. Duitsland was bijna verslagen, maar er was nog veel militaire inspanning van de Sovjet-Unie nodig. De heren bespraken hoe na de oorlog om te gaan met Duitsland, wie recht had op welke schadeloosstelling, en hoe het moest met de grenzen in Oost-Europa. Bovenaan de agenda stond het oprichten van de Verenigde Naties om de vrede te kunnen handhaven. Stalin en Churchill hadden al nagedacht over de verdeling van Europa in ideologische machtsblokken. Dat in Jalta de naoorlogse invloedsferen een rol speelden, maakte de conferentie gespannen. Er werd veel gepraat maar weinig besloten. Dit gebeurde wel op de conferentie in juli in Potsdam.
Over ‘Jalta’ is veel geschreven, maar zonder serieuze aandacht voor één aspect: de rol van de dochters van drie van de vier confererende heren – Stalins dochter Swetlana ontbrak. Katz beschrijft hoe ongemakkelijk de conferentie politiek en fysiek was voor de vaders, en toont de grote betekenis van de dochters. Die boden meer dan prettig gezelschap. Anna Roosevelt zorgde ervoor dat haar doodzieke vader minder ziek leek. Sarah Churchill was toegewijd aan haar vader die ze mentaal steunde en journaliste Kathleen Harriman sprak Russisch en kende de Sovjet-Unie van binnenuit. De dochters functioneerden meer dan een week als de ogen en oren van hun vaders, maar vooral als hun stafchefs en ongemerkt als oplossers van de crises die de conferentie steeds op scherp zetten.
Omdat de Sovjet-Unie militair sterk was en de Geallieerden Stalin nodig hadden, had die de meeste ruimte om keiharde en moeilijke eisen te stellen. De dochters speelden een cruciale rol toen die onbalans tot een steeds stroevere sfeer leidde. Katz beschrijft levendig maar ook gedetailleerd de verhoudingen op de conferentie. Politiek is mensenwerk, dat wordt weer eens goed duidelijk. Ze vervolgt het verhaal tot en met Potsdam en behandelt ook de verdere levens van de dochters. Katz deed voor haar indringende portretten onderzoek in hun persoonlijke archieven. Een verrassende en belangrijke aanvulling op en ook herwaardering van de geschiedenis van ‘Jalta’. Jammer genoeg ontbreekt elk beeld van de drie dames, afgezien van de foto op de omslag, waarbij de lezer mag raden wie wie is.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
