#MeToo-situaties: stof voor eindeloze discussies over schuld en onschuld
[Recensie] #MeToo-situaties hebben in het verleden al zeer dikwijls geleid tot eindeloze discussies, langslepende rechtszaken, persoonlijke drama’s en dramatische ontwikkelingen. Veel, zo niet alles, hangt af van de belevenis van het individu. Ieder mens is een uniek exemplaar en heeft, in het beste geval, een mening over zichzelf, maar ook een mening over anderen. In De dubbele waarheid brengt de auteur de lezer in een situatie van waaruit het zeer moeilijk is om een standpunt in te nemen over schuld en onschuld. Vaak heb ik aan het volksgezegde, “Waar twee vechten zijn er twee schuldig”, gedacht. En zoals de geschiedenis ons leert: winnaars na een vechtpartij zijn er zelden of nooit. Kan men uit twee verschillende meningen misschien één waarheid destilleren?
Roelof Smit is een zelfstandig tekstschrijver in Leiden. Voor De Speld schrijft hij onder het pseudoniem Rudolf Julius. Hij debuteerde in 2019 met Kerst in Essen en zijn jongste roman De dubbele waarheid dateert uit 2021.
“Als twee mensen samen zijn, dan zijn ze niet met zijn tweeën, maar met zijn zessen: wat elk van hen is, wat elk van hen denkt te zijn en wat elk van hen denkt dat de ander is.”
– Antόnio Guterres
Je kunt haast geen beter motto verzinnen om vooraan in dit boek te zetten. Want daar gaat het over: over mensen, vooral over twee mensen: Milan de Groot en Ruben Staal. Samen beleven zij een zeer kortstondige relatie: na één nachtje hield vooral Ruben het voor bekeken. Wat betreft het aantal onenightstands had deze adonis, zeker niet te klagen. Milan was voor hem een vluchtige passage. Milan voelt het anders aan en is teleurgesteld: hij kan het moeilijk slikken dat Ruben hem laat staan en het ene nachtje samen voelt voor hem aan als een verkrachting, ook al loopt hij lange tijd met schuldgevoelens rond: hij voelt zich onzeker, tot hij tot het besef komt dat er geen enkele reden is om zichzelf onderuit te halen. Toch bewijst het woord ‘slachtoffer’ in de volgende quote dat hij het verleden niet volledig kan loslaten.
“Ik erkende dat ik het niet had uitgelokt en me niet had aangesteld. Ik was het slachtoffer van iets wat niet had mogen gebeuren.”
Ruben is niet voor niets een bekendheid geworden in de modellenwereld: moeder natuur heeft hem alles meegegeven om het te maken in de modellenwereld. Maar zijn carrière krijgt pas een boost, nadat zijn gezicht het uithangbord wordt van Dolce & Gabbana. Hij heeft zeker niet te klagen – zijn bankrekening evenmin – maar het is moeilijk aan de top waar het vaak eenzaam vertoeven is, een toestand waar velen aan ten onder gaan.
Het kantelpunt in De dubbele waarheid is het ogenblik wanneer Milan een poster ziet van Ruben. Ik sluit niet uit dat jaloersheid op het succes ook een belangrijke rol speelt in deze zaak. Milan besluit aangifte te doen.
“De hele wereld vergaapte zich aan de schoonheid van mijn verkrachter.”
Advocaten ruiken geld en de sensatiepers wrijft zich in de handen: een bekend fotomodel beschuldigd van verkrachting. Maar is het dat wat Milan uiteindelijk wil? De wereld van Ruben stuikt als een kaartenhuisje in elkaar en namen als Weinstein en Spacey worden in één adem genoemd met Ruben Staal van Dolce & Gabbana. Hoe reageert Ruben en wat beslissen zijn werkgevers? Eén gebeurtenis, twee belevenissen, twee ervaringen, twee meningen. hoe pak je dat aan als auteur zonder je eigen mening te etaleren of op te dringen aan de lezer?
Smit komt met een originele vondst. Je kunt het boek omdraaien als een zandloper. Precies in de helft van het boek, waarin je het verhaal vanuit het standpunt van één van de protagonisten gelezen hebt, moet je het boek omdraaien om dan het verhaal van de ander te lezen. De zandloper zal precies even lang lopen, hoe je het boek ook draait of keert: een totaal evenwicht. Vanuit de ik-persoon – wat je als lezer een sterke binding geeft met de hoofdpersonages – vertellen ze over hun achtergronden, hun jeugd en hun gemeenschappelijke ervaring.
De auteur zet twee scherp afgelijnde personages neer en het wordt duidelijk dat beide heren hun opvoeding en jeugdervaringen meedragen in hun latere leven. Het gezin van Milan, enige zoon, wordt geconfronteerd met de vroege dood van de moeder. De kinderen in het gezin van Ruben ‘kreunen’ onder de Griekse mythologie die hun vader rijkelijk declameert. Milan straalt vooral door het gemis van zijn moeder wat onzekerheid en gevoeligheid uit, maar hij is intelligent. School is voor Ruben een noodzakelijk kwaad, tot ergernis van zijn vader. Hij wil DJ worden maar zijn fysieke kwaliteiten brengen hem op een heel ander pad.
Tegenstrijdige gedachten, maar ook menige raakvlakken ontdek je in kort gehouden hoofdstukken die elkaar in TGV-snelheid opvolgen. Korte zinnen zorgen voor tempo, langere exemplaren brengen wat rust, maar alles is geschreven in een duidelijk, strak en correct taalgebruik. Opvallend is het tempo dat Roelof Smit in zijn twee-in-een-boek kan aanhouden. Zonder te verzwakken, zonder adempauzes leidt hij de lezer door de gedachten van Milan en Ruben, vaak gebruikmakend van humoristische toetsen, ja, zelfs sarcastische passages die de verhalen een levendig karakter bezorgen. Zoeken naar juist en onjuist, schuld of onschuld is nooit gemakkelijk. De meningen bieden nooit een eensluidende uitkomst en ook de auteur geeft dit niet: hij laat het volledig aan de lezer over om zich een mening te vormen in deze #MeToo-situatie. Een grote verdienste van de schrijver is dat hij naast het zware hoofdthema ook nog andere actuele thema’s aan bod laat komen: eenzaamheid aan de top, seksuele geaardheid, sensatie in de media, de rol van justitie.
De dubbele waarheid zet aan tot nadenken: ligt de waarheid, zoals zo dikwijls het geval is, niet in het midden? (Vandaar misschien dat je het boek precies in het midden moet omdraaien). Roelof Smit heeft mij kunnen raken in dit sterke en diepgaande verhaal waarin duidelijk blijkt dat het moeilijk is om te oordelen over de daden van mensen en dat het nog moeilijker is om mensen te veroordelen naar aanleiding van hun daden. Dit kan heel wat ravage aanrichten bij het betrokken individu en zijn/haar entourage. Het is onmogelijk om binnen te dringen in de innerlijke mind van het individu, laat staan om af te wegen of zijn beleving juist of fout was.
Dit verhaal zou voor de lezers een leidraad kunnen zijn om alles wat de pers verspreidt over #MeToo-situaties te leren nuanceren. Het is altijd goed om twee klokken te horen luiden alvorens onjuist of te snel conclusies te trekken. Een eenzijdige benadering van een probleem is nooit een goede keuze en het blijft altijd opletten in dergelijke situaties. En dan blijft er ook nog het sluipende gevaar van geënsceneerde #MeToo-beschuldigingen die alleen maar bedoeld zijn om iemand ernstig te beschadigen.
De dubbele waarheid is een boek dat je moet gelezen hebben.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
