Koningin in haar tijd
[Recensie] Koningin Juliana was vooral een ‘gewone’ koningin, iemand die het bijzondere van haar positie niet wilde accentueren maar graag zo dicht mogelijk bij het Nederlandse volk wilde staan. Daarom wilde zij graag dat mensen haar met ‘mevrouw’ en niet met ‘majesteit’ aanspraken. Op een foto van 23 juni 1973, toen zij 25 jaar koningin was, zit zij in het gras in het midden van jongeren die te kennen hadden gegeven dat ze graag een informeel gesprek met haar wilden.
Het boek De eeuw van Juliana behoort bij de gelijknamige tentoonstelling in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, die daar van 15 oktober tot 10 april 2023 te bezichtigen is. Juliana werd 30 april 1909 geboren en overleed 13 januari 2004. In boek en tentoonstelling wordt haar leven en haar koningschap in de geschiedenis van de 20e eeuw geplaatst. Herman Pleij opent het boek met een historische terugblik.
Mooi is haar begeleidende briefje – afgedrukt in het boek – dat zij schreef als 7-jarig kind toen zij een gift gaf voor de overstroming van de Zuiderzee die 13 en 14 januari 1916 de kuststreken van Noord-Holland, Utrecht en Friesland trof. Deze – zoveelste – overstroming werd de aanleiding tot de bouw van de Afsluitdijk.
Verloving
Het boek De eeuw van Juliana charmeert door de vele ongedwongen foto’s van Juliana, uit haar kinder- en jeugdtijd maar ook van haar verloving met Bernhard. Historisch interessant is de foto uit 1939 waarop Juliana en Bernhard koningin Wilhelmina begeleiden wanneer zij het Nederlandse leger tijdens de mobilisatie bezoekt. Indrukwekkend is de foto van Juliana op 11 mei 1940 waar zij met de kinderen voor de schuilkelder zit die zich tussen Paleis Noordeinde en het Koninklijk Huisarchief bevindt. Van hieruit zal zij 12 mei naar Engeland gaan. Op 9 september 1944 wordt Juliana, die uit een Amerikaanse B-24 Liberator (een langeafstandsbommenwerper) stapt, door Wilhelmina verwelkomd. De locatie staat er niet bij vermeld.
Typerend voor de instelling van Juliana is de brief die zij 19 september 1943 vanuit Canada aan haar moeder Wilhelmina schrijft: “Ik voel sterk dat we na de oorlog geen hofhouding kunnen gaan herinstellen, met al maar mensen met titels, het was voor de oorlog ook al niet meer in de haak. Of ben ik veramerikaanst? In elk geval ik hield er niet van”(p. 61). Zij brengt die eenvoud ook in praktijk bij het kerstfeest van 1959 waar zij zelf chocolademelk inschenkt voor het personeel.
Heel anders maar ook typerend is haar krachtige speech voor het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden 3 april 1952 waar zij pleit voor wereldvrede en Atlantische integratie. In deze tijd van de Koude Oorlog was de Nederlandse politiek niet zo gelukkig met haar woorden.
Er zijn meer foto’s die Juliana karakteriseren: geknield in het gras kijkt ze naar een zeehondje, vastgehouden door Leni ’t Hart tijdens haar bezoek aan de Waddeneilanden juli 1967. Van dat bezoek is ook de iconische foto waar zij fietsend over het eiland gaat; deze foto ging de wereld over. Iconisch op een andere manier is de foto uit 1953 waar zij met laarzen aan het gebied bezoekt dat door de Watersnoodramp is getroffen. De foto is genomen op Texel waar toen ook een dijk doorbrak.
Er zijn veel foto’s waar zij zich tussen de mensen bevindt. Dat kón ook nog in die tijd, de verhoudingen waren gemoedelijker, aanslagen op vooraanstaande mensen werden niet gepleegd. Het bleef bij demonstraties en die waren er in de jaren 60 en 70 genoeg.
Filmster
Zeer opvallend is de foto uit 1940 gemaakt in Canada waar Juliana er uitziet als een filmster. Bijna hilarisch is de foto van 26 april 1948 waar Juliana de staatsmijn Maurits in Geleen bezoekt. Ze oogt als een mijnwerker en is hier onherkenbaar!
De eeuw van Juliana geeft een menselijk beeld van deze koningin die paste in díe tijd. Het boek geeft een mooi tijdsbeeld van mensen en een koningin die binnen haar beperkte mogelijkheden zoekt naar verbinding en ongedwongen contacten. Persoonlijk had ik een wel een omslagfoto gekozen die iets flaterender is.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
