"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De eik was hier

Zaterdag, 3 april, 2021

Geschreven door: Bibi Dumon Tak, Marije Tolman
Artikel door: Jaap Friso

Bomen weten niet wat tijdverspilling is

[Recensie] “Wat hollen is weet ik niet, maar van stilstaan weet ik alles”, aldus de eik die al bijna tweehonderd jaar op de middenberm van de A58 bij Ulvenhout staat. Bibi Dumon Tak schrijft in De eik was hier, dat ze in opdracht van De maand voor de filosofie maakte, vanuit het perspectief van de boom.

Wie zo oud is, heeft veel meegemaakt en een boel te vertellen. De eik deelt zijn levensverhaal in etappes met de lezer en de gaai. Die laatste heeft maar weinig geduld, wat op begrip van de eik kan rekenen. De gaai heeft immers maar een kort leven en moet zijn uren goed besteden. Bomen weten niet wat tijdverspilling is. “Wij beleven alles zoals het werkelijk is.” De gaai denkt op zijn beurt dan weer dat hij liever tien jaar heeft gevlogen dan honderd jaar heeft stilgestaan.

Zo vormt stilstand en beweging ongemerkt de kern van dit compacte boekje waarin de filosofische ondertoon nooit ver weg is maar geen belerend stempel drukt. Het gaat over de grootste angst van de eik: om te vallen. Een reële zorg want er zijn nogal wat bedreigingen. De eik vertelt hoe hij rustig opgroeide in een bos, oorlogen overleefde en zelfs een tijdje in de buurt van de koningin vertoefde. Het werd penibel toen de snelweg werd aangelegd. Het bos om hem heen werd gekapt en hij kreeg een hek ter bescherming tegen de gevaren van de weg. Er was een ingenieus watersysteem nodig om zijn dorst te lessen. Maar hij staat er nog steeds. De actuele situatie is dat de weg wordt verbreed en de eik  in de komende jaren zal worden gekapt. Verplaatsen is geen optie. “Maar laten we hopen dat de mens tot bezinning komt en eindelijk begrijpt dat stilstand voorrang heeft op haast”, schrijft Dumon Tak in het nawoord. De activist is niet ver weg.

Ondanks die motorzaag van Damokles die boven het boek hangt is De eik was hier geen somber boek. Integendeel: de lichte ondertoon vol zelfspot en relativering en de geestige en vaak plagerige dialogen met de gaai zijn vrolijk en een genot om te lezen. Het wortelkoor levert stevig commentaar als in de beste Griekse tragedie. Marije Tolman maakte de illustraties waarvan vooral de fotocollages (in de sfeer van haar boek Vosje) indruk maken.

Boekenkrant

De eik was hier is een majestueus pre-requiem voor een boom die niet gekapt mag worden.

Eerder verschenen op Jaapleest