"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De familie Golden

Vrijdag, 1 september, 2017

Geschreven door: Onbekend
Artikel door: Marnix Verplancke

De Indische Gatsby

In zijn nieuwe roman gaat Salman Rushdie de realistische toer op. Het is een ondergangsverhaal geworden dat meermaals aan F. Scott Fitzgeralds The Great Gatsby doet denken, maar met een groot verschil: de verteller is geen Amerikaan, maar een Belg.

[Recensie] In 2009, op de dag dat Barack Obama ingehuldigd wordt als president van de Verenigde Staten, zetten vier mannen voet op New Yorkse bodem: de zeventiger Nero Golden en zijn drie zonen. Waar komen zij vandaan? Hoe ziet hun verleden eruit? En vooral, wat hebben zij gedaan om zoveel rijkdom te vergaren? Want de heren betrekken geen appartementje ergens in een vergeten uithoek van de Big Apple, maar wel een grandioos herenhuis in Franse Renaissancestijl gelegen in The Gardens, een gated community in Greenwich Village.

Zo begint Salman Rushdies nieuwe roman De familie Golden, die mondjesmaat antwoorden zal geven op de net gestelde vragen, en dit aan de hand van een observerende buurjongen die ervan droomt een film te maken over de Goldens. “Noem me René,” stelt de jongeman zich voor, een Frans aandoende naam inderdaad, maar hij is dan ook de zoon van twee geëmigreerde Belgische academici. Ook hij vindt dat er een reukje aan die welvaart van de Goldens zit en dus werkt hij zich “op zijn Kuifje-achtige, Poirot-achtige, post-Belgische manier” binnen in het privéleven van de net aangekomen familie.

Vader Golden ziet het graag groot. Daarom nam hij de naam Nero aan en gaf hij zijn zonen eveneens Romeinse namen. Alle drie leiden ze ook aan typische Romeinse zwakheden. Petya, genoemd naar Petronius, is autistisch. Hij houdt van poëzie en drank, maar vooral van computergames. Apu, de tweede en genoemd naar Apuleius, is dan weer een extraverte stadsganger, een kunstschilder en fabulant en D, naar Dionysus, maar het zou net zo goed naar Dorian Gray kunnen zijn, loopt verloren in zijn genderidentiteit. Als kind werd hij uitgelachen om zijn meisjesmanieren. Eens volwassen wordt hij verliefd op Riya, de een hoge positie heeft in het Museum of Identity en met wie hij urenlang filosofische discussies kan houden.

Boekenkrant

“Alles is voedsel. Dat is de wijsheid van de haai,” ontdekt René wanneer hij zich steeds verder in het verleden en de zaakjes van Nero Golden verdiept. Van kleine komaf besteeg deze Indiase gelukzoeker immers razendsnel de maatschappelijke ladder door voor een paar schlemiele Bollywood-heren zwart geld wit te wassen en uiteindelijk zelfs wapens en explosieven te smokkelen. Toen zijn vrouw in 2008 bij de aanslagen in Mumbai het slachtoffer werd van die wapens en explosieven, besloot hij zijn vaderland te verlaten. Maar dat betekende echter niet het einde van zijn amoureus leven. In New York wordt hij immers betoverd door de Russische Vasilisa, meedogenloos uit op geld en luxe. “Alles is strategie,” besluit René wanneer hij haar gadeslaat, “Dat is de wijsheid van de spin.”

Hoe verder je als lezer vordert in de nieuwe Rushdie, hoe meer parallellen je gaat zien tussen De familie Golden en F. Scott Fitzgeralds De grote Gatsby. Beide romans zijn ondergangsverhalen met een mysterieuze rijkaard in de hoofdrol en beide worden verteld door een jonge buitenstaander die ervan droomt fictie te maken van hetgeen hij waarneemt. Door zijn roman parallel op te bouwen aan die van Fitzgerald toont Rushdie echter vooral hoezeer Amerika op nog geen eeuw tijd veranderd is – en soms gelijk gebleven, want de Amerikaan van vandaag heeft nog steeds geen identiteit, leren we. Hij is nog steeds iemand die van over de oceaan is komen aanwaaien.

Een van de significante verschillen is dat Fitzgeralds Nick een aspirant-schrijver was, terwijl René films wil draaien. De woordcultuur heeft plaats moeten maken voor die van het beeld en het hoeft dan ook niet te verbazen dat De familie Golden bol staat van de verwijzingen naar films. Het huwelijk van Nero en Vasilisa doet denken aan dat van dochter Corleone uit de openingsscène van The Godfather. Rushdie knipoogt bijzonder knap naar de Marx Brothers in een hilarische scène waarin iemand de aandacht probeert te trekken met “Psst”, en dit tot heel wat verwarring leidt. En dan is er natuurlijk Batman, want Rushdie laat zijn roman tot in 2017 doorlopen en wie is dan de Amerikaanse president? Juist ja, de Joker, met zijn valse glimlach en zijn groene haar.

U kent misschien ook het op internet vaak aangehaalde citaat van Abraham Lincoln: “Er staan veel verzonnen citaten op internet.” Rushdie gebruikt het in zijn aanklacht tegen de steeds groter wordende ‘verfaking’ van onze leefwereld. Alleen daarin kan een Trump president worden, laat hij een van zijn personages zeggen. De enige persoon van wie je tegenwoordig denkt dat hij liegt is de deskundige die echt iets weet. Je moet hem niet geloven omdat hij tot de elite behoort, en de elite is tegen het volk. Vandaar dat iedereen reality-tv gelooft. Het is nep, maar niet elitair, terwijl niemand nog gelooft wat er in het nieuws wordt verteld omdat de elite daarin haar eigen belangen verdedigt. Het is niet nieuw natuurlijk, maar Rushdie geeft het betekenis in zijn boek.

De familie Golden eindigt met een reusachtige brand die het Franse Renaissancepand met de grond gelijk maakt. Hoe zou het ook anders kunnen met een hoofdpersoon die Nero heet? Zijn drie zoons zijn dan al dood, gestorven aan de last van het heden en het verleden. “Ja, ik leid aan hyperbolisme, dat is een chronische kwaal waarvoor ik behandeld moet worden,” merkt verteller René hierover met een kwinkslag op. Rushdie weet ook dat hij barok schrijft, al kan hij dit door het realisme van zijn roman toch mooi in de hand houden deze keer, veel beter dan in zijn vorige boek, Twee jaar, acht maanden en achtentwintig nachten. Hier en daar draaft hij te veel door en krijg je de indruk dat het wat korter het gekund, maar dat zijn slechts een paar inzinkingetjes in wat voor de rest een dijk – wat zeg ik, een berg, of nog beter een Mount Everest – van een roman is geworden.

Eerder verschenen in De Morgen


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

De familie Golden