Op eigen kracht
In 1968 ging ik voor het eerst naar Londen. Direct na aankomst spoedde ik me naar de wijk Chelsea – waar ‘het’ volgens de verhalen allemaal gebeurde – om daar een betaalbaar hotel te vinden. Maar dat bleek op een avond in augustus een onmogelijke opgave. Voor de regen schuilend in een pub kwam ik in contact met een paar Engelse jongens, die me spontaan onderdak aanboden in hun flat twee straten verderop. Ik heb er drie nachten gratis geslapen en ontbeten. Mijn bijna ongeloofwaardige kennismaking met Londen vond plaats precies tien jaar voor Maria – de hoofdpersoon in De foto van Faye Finsbury van Mariëtte Haveman – zich naar de Britse hoofdstad begeeft.
The sixties zijn inmiddels opgevolgd door the seventies. Engeland heeft wel wat anders aan z’n hoofd dan flower power en popmuziek. Het is de tijd van Margaret Thatcher, economische crisis en confrontaties tussen arm en rijk. Bovendien heeft Maria zichzelf een andere opdracht gegeven dan ik een decennium eerder. Ik kwam voor fun; zij wil ‘het echte leven’ ontdekken. Een levensgroot verschil. Geen wonder dat Londen zich op een heel andere manier aan haar openbaart dan aan mij.
Aanvankelijk ziet het er allemaal niet zo slecht uit. Maria wordt na enkele mislukte audities toegelaten tot een toneelacademie, waar ze opvalt doordat ze zo goed typetjes kan spelen. Maar ze wil meer dan imiteren: échte kunst maken. Geëngageerde kunst vooral. Bij het nastreven van die ambitie wordt ze echter prooi van haar eigen naïviteit en hoogdravendheid. Ze verliest haar concentratie en haar inzet wordt minder. Via een vriendin komt ze in aanraking met het andere Londen, waar lijmsneuvers en verkrachters de dienst uitmaken. Ze wil iets doen, maar de vriendin verwijt haar hoogmoed. ‘Denk niet dat je de maatschappij kunt veranderen.’
Het moedigt Maria aan zelf een parttime zwerversleven te beginnen, maar als ze haar ervaringen verwerkt in een monoloog voor een toneeltoets wordt dat een volledige mislukking. De docenten gaan twijfelen of ze wel geschikt is voor de opleiding. De contacten met de directe omgeving – die tot dan zonder problemen verliepen – worden minder. Haar groeiende onzekerheid wordt nog versterkt door een aantal slechte privé-ervaringen: de hospita zegt de huur op, ze wordt bestolen en haar Hollandse vriendje laat haar in de steek.
Eigenlijk is dat het hele verhaal. Maria uit Dordrecht, 19 jaar, raakt in Londen de weg kwijt. Even nog lijkt de redding nabij als ze onderdak vindt in het pand van een van de docenten. Ze ontmoet er Faye Finsbury, een fotografe. Het wordt iets dat op vriendschap lijkt, maar die is weer voorbij als Faye haar bedriegt bij een kunstproject dat ze samen willen doen. Ik vertel hier maar niet wat er precies gebeurt, maar inderdaad heeft het te maken met de foto waarnaar de titel verwijst. Kort daarna overlijdt Faye. De foto wordt dan ingezet voor commerciële doelen. Voor Maria is het de voorlopige genadeklap. Ze gaat nu fulltime zwerven, inclusief slapen onder kartonnen dozen. Uiteindelijk trekt ze zelfs voor een tijdje in bij een beroepszwerver. Met de nadruk op ‘voor een tijdje’.
Dertig jaar later zal ze de foto van Faye nog een keer terugzien.
Nee, veel gebeurt er niet in De foto van Faye Finsbury. En spannend en uptempo is het verhaal ook bepaald niet. Bovendien wordt Maria’s gevoelsleven hier en daar wel erg minutieus gevolgd en uitgelegd. Maar dat heeft me alles bij elkaar toch weinig gestoord. Ik vind dat Mariëtte Haveman een goed debuut heeft geschreven. Het verhaal van Maria-in-Londen-op-zoek-naar-zichzelf-en-de-wereld heeft een hoog larmoyantierisico, maar ze weet die valkuil mooi te ontwijken. Nergens wordt Maria zielig; nergens wordt ze een heldin. Ook in een crisissituatie – het weinige geld dat ze nog heeft wordt gestolen – houden begrijpelijke woede en gevoel voor realiteit elkaar in evenwicht. ‘En toen, op de woede en de verbijstering, volgde een koude paniek die me de adem benam. Geen geld meer. Geen kamer. Geen geld en ook geen kamer. Ik dwong mezelf om de mogelijkheden tot een oplossing te zoeken.’ We zijn dan halverwege het boek, maar als lezer weet je inmiddels: het gaat nu slecht met Maria, maar ze komt er wel uit. Op eigen kracht.
Over zulke mensen lees ik graag.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
