Memoires van de Keniaanse schrijver Ngugi Wa Thiong’o
[Recensie] De Keniaan Ngugi Wa Thiong’o voegt met De geboorte van een dromenwever het derde deel aan zijn memoires toe. Dit deel behandelt de vier jaren op de Makerere University in Kampala, de periode waarin zijn schrijverschap tot bloei komt.
Wa Thiong’o (1938) is de grootste Keniaanse schrijver en is tevens journalist en dramaturg. Hij is een belangrijk criticus van zowel het Engelse bewind als van de Keniaanse leiders die na de onafhankelijkheid aan de macht kwamen. Dit deel van zijn memoires beslaat de periode 1959 tot 1964, waarin hij als onderdaan van de Britse kroonkolonie zijn studie aanvangt en als burger van een onafhankelijke Afrikaanse staat de universiteit verlaat. Het verhaal is niet alleen interessant vanwege de wording van een schrijver; er is ook de politieke onrust van de laatste jaren van het koloniale bewind en de strijd om de onafhankelijkheid. De gruwelen die de Britten uithaalden achter het masker van wet, orde en beschaving en de beginnende carrière van Idi Amin en Obote vormen het decor en kleuren daarmee onvermijdelijk het schrijverschap van Wa Thiong’o.
Het eerste doel van het studentenleven op Makerere is het behalen van een academische graad. Maar als er een schrijfwedstrijd wordt uitgeschreven krijgt Wa Thiong’o het gevoel deel te worden van iets wat in de lucht hangt en wat tot dan niet eerder is gedaan: als Keniaan een roman schrijven. Wel door Europeanen die beweerden Keniaan te zijn en volgens Wa Thiong’o `schrijven over avonturen van witte helden in Afrika met zwarte mensen die als decoratieve achtergrond dienen’. Hij schrijft het boek dat later gepubliceerd zal worden onder de titel The river between. Graag had hij als student met publicaties op z’n naam afgestudeerd: de roman Weep not Child lag bij de drukker, maar dat lukte helaas niet. Dat hij het moeilijk vond zichzelf al schrijver te noemen is ten onrechte, tijdens zijn studie schreef hij naast de twee genoemde romans het toneelstuk The Black Hermit, twee eenakters en meer dan zestig artikelen in kranten en tijdschriften. Zijn bescheidenheid uit zich ook in deze memoires: hij spaart zichzelf niet en noteert met enig genoegen zijn uitglijders en, soms hilarische, vergissingen. Er valt niet aan te ontkomen om zowel sympathie als bewondering voor deze man te hebben. Een Afrikaans studentenleven is nooit zo levendig beschreven.
De kritische houding van Ngugi Wa Thing’o zal hem in 1977 een jaar in de gevangenis brengen. Het is dan dat hij de beslissing neemt niet meer in het Engels te schrijven maar in zijn moedertaal, het Gikuyu. De daad bij het woord voegend schrijft hij de roman Caitani Mutharubaini, bij gebrek aan beter op toiletpapier. Van 1982-2002, toen Kenia onder de heerschappij dictator Moi was, leefde hij in ballingschap, eerst als politiek vluchteling in Groot Brittannië en later in de Verenigde Staten. Na 22 jaar keerde hij terug naar Kenia maar na een overval bij hem thuis, waarbij zijn vrouw werd verkracht, keerde hij terug naar de VS. Hij is daar werkzaam als Distinguished Professor of English and Comparative Literature aan de University of California.
Werk van Wa Thiong’o is in 30 talen vertaald. In Nederland verschenen een paar van zijn titels in de Afrikaanse Bibliotheek van Uitgeverij In De Knipscheer.
—
Eerder verschenen op www.afrika-nieuws.nl
