Wat kan de hedendaagse politicus leren van Aeschylus, Sophocles of Euripides? Veel, aldus Robert D. Kaplan. Dat het geopolitiek gebeuren een tragedie is bijvoorbeeld en dat enige terughoudendheid daarom gepast is.
[Recensie] Toen George Bush jr. in de nasleep van 9/11 het Amerikaanse leger naar Irak stuurde kon hij rekenen op de steun van heel wat Amerikaanse intellectuelen. Een van hen was schrijver en buitenlandcorrespondent Robert D. Kaplan. Die ging zelfs zo ver dat hij raadgever werd van Minister van Defensie Paul Wolfowitz. Hij was immers al vaak in Irak geweest en kende de terreur van het regime van Saddam Hoessein. Die kon maar beter verdwijnen, meende hij. Tot hij een paar jaar later terugkeerde naar Irak en zag in welke anarchie het land door de Amerikaanse interventie was beland, mede door zijn enthousiasme dus. Het leverde hem een depressie op die een paar jaar aansleepte, schrijft hij in zijn nieuwste boek De geopolitieke tragedie.
Kaplan, die de voorbije veertig jaar in talloze boeken verslag uitbracht over uitslaande branden in de Balkan, het Midden-Oosten, Afghanistan en Afrika, behoort tot de realpolitieke school. In het begin van zijn carrière benadrukte hij de invloed van de geografie op het verloop van de geschiedenis. Later besefte hij dat ook hoe de mens op die geografie inspeelt van doorslaggevend belang is. En dat kan dus maar beter wat bescheiden zijn. Grote woorden en ideeën leiden al te vaak tot nog grotere bloedbaden en tragedies.
Sophocles en Euripides
En daarmee zijn we meteen bij het concept dat centraal staat in Kaplans nieuwste boek: de tragedie. In hoeverre kunnen we iets opsteken van de grote tragedieschrijvers, vraagt hij zich af en dan heeft hij het natuurlijk over de grote Grieken Aeschylus, Sophocles en Euripides, maar ook over William Shakespeare, Fyodor Dostojevski en Henry James. Wat zij tonen is dat de wereld geen plaats is waar je kunt kiezen tussen het goede en het kwade, maar wel tussen het kwade en het minder kwade. Er zijn geen makkelijke oplossingen. Die waren er niet voor Agamemnon die zijn dochter Iphigeneia moest offeren om zijn krijgskansen te keren, noch voor Antigone die haar broer wilde begraven en zo haar familiale plicht zag botsen met die voor de staat. En die waren er ook niet in Irak of Afghanistan. De goede leider aldus Kaplan is degene die leeft tussen angst en eerzucht en zich door geen van de twee laat verlammen.
Kaplan is zoals steeds bijzonder spits en erudiet, en hij betoont zich een meester in de suggestie. Zo heeft hij het ondermeer over Nixon en Kissinger die in volle koude oorlog toenadering zochten tot China om de geopolitieke spanningen te bedaren en over Bush sr., die in 1991, net voor het ineenstorten van de Sovjetunie, in een speech in Kiev waarschuwde voor de gevolgen van het “suïcidaal nationalisme”. De geopolitieke tragedie zou op het nachtkastje van iedere politicus moeten liggen.
—
Eerder verschenen in Knack
