Bedreigde burgermannen
[Recensie] Laatst hoorde ik het weer van een boekhandelaar: verhalenbundels verkopen niet. Alleen die van Alice Munro, zei hij, maar die schreef dan ook geen romans. Merijn de Boer schrijft wel romans, De nacht (2014) en ‘t Jagthuys (2016) en heeft nu weer een nieuwe verhalenbundel. Met De geur van miljoenen bewijst hij, na zijn debuutbundel Nestvlieders, andermaal het ongelijk van hen die het genre links laten liggen.
Schoonvader
De geur van miljoenen bevat twaalf verhalen waarin de schrijver veel speelt met verwijzingen naar andere kunst, vaak literaire werken. Zo is De jaguar geënt op een verhaal van Gogol. Een van de personages, Marcel, leest dat verhaal ook, De calèche, en hijzelf komt, net als zijn tafelgenoot Milan Mosselveld, uit De Boers eerdere roman De nacht. Voor wie die roman niet kent, het verhaal opent met een even korte als humoristische samenvatting:
“Ik weet wel dat je het niet fijn vindt om te horen,” zei Milan, “maar ik moet nog vaak denken aan die heerlijke vrijage met Lidia.”
‘Dat vind ik inderdaad niet prettig om te horen,’ antwoordde ik. Lidia was namelijk mijn ex-vriendin en het voorvoegsel kwam door hem.
De Boer moet er een satanisch genoegen in hebben gehad zijn personage Marcel opnieuw met Milan op te schepen, in hoedanigheid van zijn schoonvader nota bene. Het zal een schrale troost zijn dat dit verhaal – het volgt natuurlijk dat van Gogol – leidt tot een afgang van Milan. Maar die is dan ook weer niet echt definitief, want hij en Marcel komen later in De geur van miljoenen nóg een keer opdraven.
De Boer schrijft dit alles met een aanstekelijk plezier en de tekening van zijn personages is prachtig. De houding en het taalgebruik van Milan van Mosselveld passen perfect bij het onuitstaanbaar heerschap dat hij is met zijn lompheid en zijn ongeremde lust, naar eten, drank en vrouwen. Marcel is ondertussen geweldig met hatelijke terzijdes. En wat Marcel over Gogols verhaal vertelt, geldt ook voor De jaguar: “Dat is een briljant verhaal terwijl er bijna niets in gebeurt. Als je het navertelt, blijft er weinig meer van over dan een flauwe mop.” De kracht zit hem dan ook in de personages en de stijl van de schrijver.
Burgermansleven
In slechte handen is een verhaal naar de roman In goede handen van Robbert Welagen. In De Boers verhaal komt iemand zijn dubbelganger tegen. Maar anders dan Welagens roman of de film Enemy waar ook naar verwezen wordt, komt de ik-figuur hier niet een betere versie van zichzelf tegen, maar een slechtere – dat vindt hijzelf althans, aan de lezer te bepalen of dat werkelijk ook zo is. De hoofdpersoon in In slechte handen is een man die het in zijn leven prima voor elkaar heeft. Hij heeft een mooi huis met een grote tuin, een lieve vrouw en twee zoons, Jakob en Jacob – een tweeling natuurlijk. Op en top burgerlijk natuurlijk en het is de dubbelganger die dat leven dreigt te gaan verstoren.
Als er een centraal thema in De geur van miljoenen is, dan is het dat: de worsteling van de personages met hun comfortabele, burgerlijke leven aan de ene kant en het wilde en spannende leven uit vroeger tijden. Welke gebeurtenissen en keuzes hebben tot dit leven geleid? En is dit het leven dat we willen? Zo mijmert in Het cassettebandje een bankier over de vraag of hij niet iets kunstzinnigs had moeten studeren in plaats van economie. En in De acrobaat in Accra weet De Boer de verhouding tussen twee oud dispuutsgenoten in de loop van het verhaal meesterlijk om te draaien. Ineens ontstaat daardoor een heel andere kijk op hun studententijd en huidige leven in Voorschoten van een van hen.
Overigens, niet alle verhalen sluiten thematisch hierbij aan, wat voor een goede afwisseling zorgt binnen de bundel. Wat alle verhalen wel gemeen hebben is de sterke manier waarop Merijn de Boer zijn personages weet neer te zetten, de verschillende sferen die hij telkens weet op te roepen en de humor. Er valt veel te lachen in de verhalen van De Boer en dat is altijd een goed teken. En dit alles binnen de paar pagina’s die sommige verhalen lang zijn. Met elk van de verhalen in De geur van miljoenen bewijst De Boer hoe goed hij het genre beheerst. Zij die deze verhalen lezen hebben gelijk.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
