Over langetermijn toekomstdenken
De auteur
[Recensie] Roman Krznaric is een veelvuldig vertaalde publieksfilosoof. Hij promoveerde in Groot-Brittannië in de politieke sociologie. In Nederland verschenen eerder van hem Carpe Diem (2017).
Geschiedenis erven
Misschien is de hel nu al op aarde, suggereert Roman Krznaric aan het einde van De goede voorouder. Dramatische overstromingen, bosbranden, orkanen, epidemieën zijn een feit. Er dreigen alleen maar meer catastrofes als we de gevolgen van ons handelen op lange termijn blijven ontkennen.
“Over 50 jaar, over 100 jaar, over 500 jaar zullen er op de verschillende continenten op aarde waarschijnlijk nog mensen leven, werken, liefhebben en dromen. En het leven dat zij zullen leiden zal diepgaand beïnvloed zijn door wat wij nú doen, door de gevolgen van de geschiedenis die zij zullen erven.’’
Hoe kunnen we een goede voorouder zijn? Krznaric ontleent de vraag aan Jonas Salke, die nooit patent heeft willen aanvragen op het poliovaccin dat hij in 1955 uitvond. In plaats van roem verwerven op de korte termijn wilde hij vooral toekomstige generaties dienen.
De toekomst is van niemand
Waarom kunnen we zo moeilijk nadenken over de toekomst? Eén reden is dat ons begrip van tijd beperkt is geraakt tot, op zijn best, de duur van het eigen leven, aldus Krznaric. Dat begon met de introductie van de klok die met een kunstmatige indeling in uren en minuten een einde maakte aan de natuurlijke, eeuwigdurende cycli van de maan en de seizoenen. Inmiddels heeft digitalisering onze neiging om in zeer korte tijdspannes te denken krankzinnig bekrachtigd.
Ook het neo-liberalisme en de representatieve democratie veroorzaken de zucht naar winst op korte termijn, in geld of electoraat. Dat gaat ten koste van de toekomst. Die is immers van niemand.
Kathedraaldenken
Toch staat vast dat mensen zich heel goed kunnen bekommeren om toekomstige generaties. Daarom hebben ze die prachtige kathedralen gebouwd, die pas eeuwen na de eerste steenlegging werden voltooid. Ook de Chinese muur en het Londense rioolstelsel zijn voorbeelden van effectief langetermijndenken. Die manier van denken moeten we versterken, net als de andere vijf ideeën die Krznaric oppert, waaronder het idee van intergenerationele rechtvaardigheid en het ontwikkelen van een zelfbeeld als erflaters.
Redenen om dit boek niet te lezen
In De goede voorouder verzamelt Krznaric prachtige ideeën die hij keurig sorteert maar niet diepgaand analyseert. Zo geeft hij onder meer zes vormen van langetermijndenken, drie soorten voorspellingen, vijf factoren van politiek presentisme (de neiging om de korte termijn voorrang te geven).
Het boek eindigt met een School of Life-achtige benadering van het urgentste probleem van de mensheid: praten over goed voorouderschap. Een avondje kletsen zal gevoelens van wanhoop over de toekomst bij de gegoede middenklasse misschien wel dempen, maar de wereld verandert er natuurlijk niet door.
Redenen om dit boek wel te lezen
De goede voorouder is zeer leesbaar, met fijne, inzichtgevende infografics die de tekst overtuigend ondersteunen. Hoopgevend zijn de concrete verhalen en voorbeelden van langetermijndenken. Sommige komen uit de kunsten – zoals de The Clock of the Long Now die in een Texaanse woestijn wordt gebouwd en die tienduizend jaar zal blijven lopen. De klok verbeeldt een nieuwe mythologie van de tijd als tegenwicht tegen onze korte aandachtspanne – wat wel bitter is als je bedenkt dat Jeff Bezos de klok financiert, terwijl zijn bedrijf Amazon juist exemplarisch is voor het kortetermijndenken in de wereld. Sommige voorstellen zijn direct uitvoerbaar, zoals het idee om jaartallen voortaan te beginnen met een nul. Als je leeft in het jaar 2021, besef je wellicht eerder hoeveel jaren de aarde nog voor de boeg heeft. Instructief is het project waarin je luchtkwaliteit uit 2034 kunt ervaren bij ongewijzigd beleid.
Het belangrijkste hoopgevende voorstel is ongetwijfeld dat van de donut-economie, ontwikkeld door econoom Kate Raworth (zij is ook Krznaric’ partner). Sociale en ecologische doelen vinden in dit model een balans en zouden bij alle politieke en economische beslissingen doorslaggevend moeten zijn.
—
Eerder gepubliceerd in Trouw en op Tanny Dobbelaar
