Integratie
[Recensie] Momenteel ben ik De Gouden Eeuwen van Andalusië aan het lezen van Maria Rosa Menocal (uitgegeven bij de leukste uitgeverij van Nederland: Bulaaq). Het is een populair boek zonder wetenschappelijke pretenties dat in de vorm van een reeks biografische schetsen een aantal vensters opent op de geschiedenis van al-Andalus, islamitisch Spanje. Het boek is met enthousiasme geschreven en leest als een trein. De schrijfster beperkt zich in haar boek niet tot de grenzen van haar onderwerp: Spanje, maar laat de lezer ook kennismaken met de invloed die islamitisch Spanje tot in Parijs en Londen heeft gehad. Daarmee maakt Menocal de reikwijdte van de netwerken die er in het middeleeuwse Europa lagen mooi inzichtelijk. Dat laatste maakt het boek toch tot een aanrader.
Want het enthousiasme waarmee het boek geschreven is, geeft het ook een keerzijde: het beeld van islamitisch Spanje, vooral onder de Umayyaden, is soms wel héél erg roze. De veelgeroemde tolerantie en vrijheid van godsdienst in al-Andalus was er wel degelijk, maar was er alleen verhoudingsgewijs. Van de werkelijke invulling van die tolerantie en vrijheid in de Andalusische praktijk zouden we tegenwoordig behoorlijk schrikken. Was al-Andalus nu een bestaande staat, dan zou zelfs Nederland daar graag vluchtelingen uit opnemen.
Menocals aanpak maskeert dat behoorlijk en dat komt voornamelijk omdat ze voor haar biografische schetsen – ze kon ook haast niet anders natuurlijk – mensen genomen heeft die de geschiedenis van al-Andalus mede hebben bepaald. Uitschieters dus, zoals Hasdai ibn Shaprut en Samuel de Nagid bijvoorbeeld: joden die het in islamitisch Spanje bijzonder ver schopten. De een was vizier van de kalief, de ander de generaal van een islamitisch heerser.
Dat zette me aan het denken. Stel dat over duizend jaar de positie van moslims in Nederland wordt beschreven aan de hand van een aantal biografische schetsen. Dan zal het vrijwel onvermijdelijk zijn te melden dat de burgemeester van Rotterdam Aboutaleb heette, dat het op één na beste Nederlandse boek geschreven werd door ene Kader Abdollah, dat de hoogste Nederlandse filmprijs in 2011 in handen viel van Nasredin Dchar en dat het Nederlandse culturele leven werd verrijkt door schrijvers als Hafid Bouazza en Abdelkader Benali; door acteurs als Mimoen Oaissa en Mariam Hassouni; door filmmakers als Karim Traidia en theatermakers als Sabri Saad el Hamus. Ik noem slechts de paar namen die ik zo uit mijn hoofd kan opdiepen. Er zijn er veel meer.
Dat zou de waarheid zijn en niets dan de waarheid, maar niet de hele waarheid. De hele waarheid zou ook melden dat je als ‘noordafrikaans type’ sneller werd aangehouden door de politie en veel minder kans had op betaald werk. De hele waarheid zou ook melden dat er best wel met enige regelmaat moskeeën werden beklad en in brand gestoken.
Dat zijn echter maatschappelijke tendenzen die zich uitsluitend uiten in kleine voorvallen, die zelfs nu niet snel in de krant zullen komen, en in de levens van heel veel mensen, die er echter elk persoonlijk niet heel veel toe doen als het op de loop van de geschiedenis aankomt. Alleen het bestaan van politieke partijen die het fenomeen islam tot hun politieke hoofdpunt hebben gemaakt zou enige indicatie kunnen geven over een maatschappelijke ontwikkeling die wijst op een tegenpool van al die succesvolle allochtonen.
Menocals boek blijft een aanrader, maar wie het leest houde in het achterhoofd dat hier ‘grote mannen geschiedenis’ wordt bedreven. Dat is de geschiedenis die er toe doet en het is de geschiedenis die mede heeft bepaald hoe Europa er nu uitziet. Menocals boek biedt een prima inleiding in de enorme rol die al-Andalus heeft gespeeld in de wereld waarin we nu leven en het biedt die inleiding op een bijzonder prettige manier. Maar het is niet de hele geschiedenis.
Eerder verschenen op apoftegma.wordpress.com
