Een roman tegen een historische achtergrond
Een andere invalshoek
[Recensie] Halverwege de negentiende eeuw verscheen het boek De Graaf van Monte Cristo, dat voor destijds en ook in onze dagen een enorme omvang heeft. De meest recente vertaling stamt uit het jaar 2012, met bijna 1200 bladzijden. U kunt zich ongetwijfeld voorstellen dat daar een enorm lange recensie van te maken is met alle hoofd- en bijzaken. Maar dat is al vaak genoeg gedaan. U krijgt daarom van mij een andere invalshoek, die u hopelijk uitdaagt om het boek eens ter hand te nemen;
Overeenkomsten met het privéleven van de auteur
De vader van de auteur raakte zijn promotie en zijn baan kwijt nadat hij werd beschuldigd van anti-Napoleontische sympathieën. De hoofdpersoon in het boek raakt zijn promotie, zijn baan en zijn vrijheid kwijt nadat hij werd beschuldigd van pro-Napoleontische sympathieën.
Napoleon Bonaparte werd verbannen naar het eiland Elba in de Middellandse Zee voor de kust van Marseille en startte vanaf daar een beloftevolle terugkeer naar Frankrijk. De hoofdpersoon in het boek wordt verbannen (opgesloten) op het eiland Chateau d’If, ook in de Middellandse Zee en eveneens voor de kust van Marseille. Ook hij keert glorierijk terug naar Frankrijk. Napoleon Bonaparte draait zijn triomfantelijke terugkeer om in oorlog, vernietiging en drama. De hoofdpersoon in het boek gebruikt dertig jaar later (na Napoleons ontsnapping van Elba) zijn eigen nieuwe start voor een eindeloze reeks van wraaknemingen op iedereen die hem echt of verondersteld iets misdaan heeft.
Naar de tijdgeest
Het boek De graaf van Monte Cristo is volgens mij geschreven naar de tijdgeest waarin Alexandre Dumas père leefde. Napoleon Bonaparte moest weliswaar afstand doen van de troon van Frankrijk, maar kreeg feitelijk het eiland Elba als een prinsendom, met een paleis en twee forten. De hoofdpersoon in het boek De graaf van Monte Cristo krijgt ook een eiland inclusief rijkdom in de schoot geworpen. Op het eiland If werd een tombe ingericht voor generaal Jean-Baptiste Kléber in plaats van op Elba omdat Napoleon Bonaparte vreesde voor verkeerde sentimenten. De vader van de auteur was een generaal die zijn promotie en zijn baan verloor na een beschuldiging van anti-Napoleontisme (hij had republikeinse standpunten) en dat was een verkeerd sentiment in de ogen van Napoleon. Alweer een parallel.
Niet gecharmeerd van het Katholicisme
Keizer Napoleon Bonaparte was niet gecharmeerd van de wereldlijke macht van het Katholicisme. Hij wilde zich niet eens tot keizer laten kronen door een Paus. De Paus werd wel uitgenodigd, maar alleen als “zaalopvulling”. Napoleon kroonde zichzelf en zijn vrouw. Binnen dit sentiment is het ook begrijpelijk dat tegenwerkende elementen binnen de Katholieke Kerk uiteindelijk in de gevangenis terecht zouden komen. Ik heb het niet over eenvoudige Paters, Monniken en Priesters, maar over hun leidinggevenden, de Abten en de Bisschoppen van die tijd. De hoofdpersoon in het boek ontmoet in zijn gevangenis te Chateau d’If een Abbé. Letterlijk vertaald is “l’Abbé” ‘De Abt’, ‘Vader Abt’. En voilá om in het Franse jargon te blijven. Hier ziet u opnieuw een brug naar de tijdgeest van de Napoleontische tijd.
De hoofdpersoon in het boek reist zo snel mogelijk (heen en weer) naar Rome om zaken te regelen, en in de Napoleontische tijd had Bonaparte een eigen functionaris, kardinaal Joseph Fesch die een oom was van Napoleon Bonaparte, om Rome te vertellen wat het wel en niet mocht in Frankrijk.
Geen bekering aan het eind
Het boek De Graaf van Monte Cristo staat vol met historische verwijzingen, maar de moraal van het verhaal vermeldt iets onthutsends; Aan het eind van het boek vertelt de hoofdpersoon dat het uiteindelijk aankomt op geduld, veel geduld. En daarmee verwijst de Graaf van Monte Cristo alias Edmond Dantès niet naar zijn berouw, maar naar alle jaren sinds zijn gevangenneming om tot volledige wraak te kunnen komen. De baby tussen de slachtoffers van zijn wraak heeft Edmond uiteindelijk dan toch niet tot inkeer gebracht.
De rechter en zijn familie
Was de hoofdpersoon Edmond Dantès in het boek terecht of onterecht veroordeeld? Hij werd veroordeeld vanwege het brengen van een brief vanaf het verbanningsoord Elba naar het vasteland van Frankrijk. Like it or not, maar Edmond Dantès bracht de brief inderdaad van Napoleons Elba naar Frankrijk. Wist hij werkelijk niet wat hij deed? De brief was bestemd voor familie van de rechter. En die stelde Edmond Dantes, de briefbezorger, heel effectief en zonder scrupules buiten de samenleving. Stel je voor dat het bekend zou worden dat de rechter familie had die banden had met Napoleon Bonaparte, en dat daarmee de rechter zelf indirect betrokken raakte bij Napoleontisme. De rechter koos voor het eigen belang en Edmond Dantès raakte in het boek daardoor veertien jaren van zijn leven kwijt. Je kunt je zijn woede indenken. Al is dat geen excuus voor meedogenloze en grenzeloze wraak. Het boek De graaf van Monte Cristo is feitelijk een misdaadroman uit de post-Napoleontische tijd.
Napoleon Bonaparte leefde van 1769 tot 1821 en was keizer tussen 1804 en 1814. De graaf van Monte Cristo werd geschreven in 1844. (post-Napoleontische tijd). Alexandre Davy de La Pailleterie Dumas leefde van 1802 tot 1870.
Daarmee heeft de auteur vooral de post-Napoleontische tijd en de sociaal maatschappelijke omwenteling met al haar gevolgen heel bewust meegemaakt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
