"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De greppel

Donderdag, 30 maart, 2017

Geschreven door: Herman Koch
Artikel door: Nico Voskamp

Een wantrouwenskwestie

[Recensie] Het probleem met een boek van Herman Koch is dat het zoveel scherpe, leuke en dwarse ideeën bevat die bovendien zo geestig uitgewerkt zijn, dat je alles zou willen citeren. Dat gaat onverminderd op voor De Greppel. Maar ja, het hele boek hier overschrijven laat deze recensie niet toe. Dan maar in het kort.

Op een nieuwjaarsreceptie vangt de burgemeester van Amsterdam een duidelijk signaal op dat zijn vrouw vreemdgaat. En het ergste: met een onbeduidende wethouder. Vanaf dat moment kan de burgemeester niet meer normaal naar zijn vrouw kijken. Alles wat ze doet, zegt, gebaart, kan een dubbele betekenis hebben. Hoe goed kent hij haar eigenlijk? Hij vertrouwt haar niet meer.

Vanaf dat moment is de burgemeester geïnfecteerd met een niet te temmen wantrouwen dat hem stap voor stap terugvoert in de tijd. Alle herinneringen die hij samen met zijn vrouw heeft opgebouwd, alle mooie momenten, waren die wel oprecht? Of draaide ze hem een rad voor ogen? Het wantrouwen stelt alles in een ander daglicht, zelfs hun allereerste moment samen. Dat heilige moment was oprecht, dacht hij altijd. Of niet?

De Greppel gaat over vertrouwen, of liever, het gebrek daaraan. In de eerste hoofdstukken krijgen we al voorproefjes van vooroordelen (of wantrouwen) tegen bepaalde landen. Maar het ergst is twijfelen aan de persoon die je het meest zou moeten vertrouwen, je geliefde. Er komen meer thema’s langs: milieuactivisten (windmolens), rassenhaat (zij zijn donkerder), discriminatie (zuidelijke of ‘andere’ volken), leven in het publieke domein (Burgemeester).

De arme burgemeester wordt meegenomen in een lijdensweg waar menige heiligendood bij verbleekt. Onvermijdelijk horend bij de emotionele vrije val, wordt de professionele houding van de burgemeester aangetast. Hij doet regelrecht bevreemdende dingen in het openbaar die nauwelijks nog rechtgebreid kunnen worden. Op naar de ondergang gaat het, met tegen het eind een magistrale wending die alles in weer een ander perspectief zet.

Tussen alle ellende door leeft Koch zich uit in fraaie zijweggetjes. Zoals de zeer politiek incorrecte gedachtegang van de burgemeester wanneer iemand zelfmoord pleegt: “’Ik zag geen andere uitweg,’ schreef je in je afscheidsbriefje. Hoe kom je erbij? Natuurlijk was er een uitweg. Je was alleen te lui, je had er geen zin in om naar ons te luisteren, je luisterde toch altijd al slecht. Lafaard! Rot toch op naar je graf.”

Filmische scenes zijn evenmin een probleem. Een discussie in de auto over het nemen van een huisdier, een hondje: “Toen ze een jaar of zeven was begon Diana voor het eerst over een huisdier. Ja, ja, natuurlijk, zeiden we, … maar wie gaat er voor het huisdier zorgen? … En … uitlaten. Hoe ga je dat doen? … We gingen net zo lang door tot het hondje langzaam uit het zicht verdween. Ik herinner me deze gesprekken vooral van in de auto, Diana op de achterbank, haar gezichtje in mijn achteruitkijkspiegel. Hoe de uitdrukking op dat gezichtje van blij en verwachtingsvol in terneergeslagen en berustend veranderde. Ik kon er nooit te lang naar kijken.”

Ik zei het al, teveel leesplezier om op te noemen. De oplossing ligt voor de hand: schaf dit boek aan, sla het open en savoureer het.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Lees ook de bespreking van Nico Voskamp van Makkelijk leven van Herman Koch

Boeken van deze Auteur:

Eindelijk oorlog

Eten met Emma

Het diner

Auteur:
Herman Koch
Categorie(ën):
Literatuur

De greppel