De kunst van het rijden in een lelijke eend
[Recensie] De groene eend vertelt het wonderlijke verhaal van een vader die met zijn zwaar autistische zoon in een groene eend door Frankrijk trekt in de hoop dat er iets van een relatie tussen hen zal ontstaan. Er is echter wel een probleempje, want hij heeft zijn zoon zonder toestemming uit een gesloten inrichting gehaald. De moeder is daar niet van gediend en stuurt de politie achter hem aan. Dit is slechts een summiere samenvatting van het verhaal, want onder de oppervlakte speelt zich veel meer af. De groene eend is vooral een roman over mensen die op zoek zijn naar zichzelf en naar contact met anderen.
Het is gelet op het vernuft en de gelaagdheid van de roman eigenlijk nauwelijks te geloven dat De groene eend een debuutroman is. Manu Causse (1972), in het dagelijkse leven vertaler, zet een bijzonder knap debuut neer en het is dan ook meer dan terecht dat hij inmiddels in vijf landen is vertaald. De groene eend is een complexe roman waar een behoorlijke oplettendheid van de lezer wordt gevraagd. Niet alleen wordt het verhaal door verschillende personages verteld, maar we volgen ook hun eigen interne gedachtespinsels. Ieder personage blijkt zijn eigen onverwerkte trauma’s en littekens met zich mee te dragen. Zo is er De Vader die zijn ouders al op vroege leeftijd door een auto-ongeluk heeft verloren. Het ongeluk gebeurde met dezelfde eend die hij nu gebruikt om met zijn zoon door Frankrijk te reizen. De Vader voelt zich op de een of andere manier verantwoordelijk voor het ongeluk en heeft het gevoel dat hij als kind tekort is geschoten en zijn ouders teleur heeft gesteld. Verder is er de gendarme die met bange vermoedens achter De Vader aangaat en zo zijn eigen demonen heeft. Hij is sinds de beroving van een bank waarbij hij door de dader is beschoten slecht ter been en het liefste wordt hij dan ook met rust gelaten terwijl hij op zoek is naar paddenstoelen in het bos.
De personages worden zelden bij naam genoemd om extra afstand te scheppen tussen hen en de wereld om hen heen. Die afstand zit hem in de eerste plaats tussen de vader en de zoon. Met de eerste paar zinnen is de toon van De groene eend wat dat betreft meteen goed gezet:
“De jongen kijkt naar de karper. Van de karper weten we het niet. De karper heeft geen gezichtsuitdrukking. Geen pupillen die de richting van zijn blik aangeven. Geen wenkbrauwen om aan te duiden wat hij voelt. De jongen heeft trouwens ook geen wenkbrauwen. Die trekt hij uit. Langzaam. Systematisch. Boven zijn ogen loopt alleen een rode, geïrriteerde lijn. Het ziet er naakt uit. Triest.”
Elke vorm van communicatie in De groene eend verloopt stroef. Pas als De Vader en zijn zoon met de groene eend op pad gaat lijkt de jongen op sommige prikkels uit zijn omgeving te reageren. Het zijn weliswaar schaarse momenten, maar ze worden op een ontroerende manier beschreven. Ook andere personages reageren moeizaam op elkaar. De gendarme gaat schoorvoetend achter De Vader en de zoon aan en blijft het liefste in zijn paddenstoelenwereld. Dit gebrek aan communicatie zorgt voor zowel een groeiend ongemak als voor een groeiende betrokkenheid van de lezer bij de diverse personages die deze boeiende roman bevolken.
De groene eend zou je een roadnovel kunnen noemen. Zowel in letterlijke als in metaforische zin. Zoals in veel roadnovels is ook hier de reis belangrijker dan de bestemming. Gedurende de reis zie je de diverse personages steeds meer in het reine met zichzelf en met de wereld om hen heen komen. Deze reis wordt prachtig vormgegeven door de rijke en beeldende taal van Manu Causse. Hij schept met zijn taal een wonderlijke en dromerige wereld die prima bij het verhaal past. Doordat de personages zo onthecht zijn van de wereld om hen heen en door de dromerige taal laat De groene eend de lezer op een prettige manier zweven. De groene eend is daardoor een boek dat na lezing nog wel even na-ijlt voor de ontvankelijke lezer.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
