Meinkema zet aan tot zelfreflectie
‘Het kleine blonde meisje is juist van plan haar miniatuurwinkelwagentje op haar broertje in het zitje van hun moeders overvolle boodschappenkar te rammen, als ze Berthe Ploos ziet. Haar mond valt open en haar handen vallen stil.’
Zo opent De heiligwording van Berthe Ploos. Al snel wordt duidelijk dat de mond van het kleine blonde meisje niet openviel van verbazing over de schoonheid van Berthe Ploos, maar over haar eigenaardige voorkomen. Berthe leeft als kluizenaar. Overspannen zit ze alleen thuis in haar souterrain, verslindt boek na boek en kan zich met moeite wegrukken van haar spelletjes Freecell. Eenzaam is ze niet, het is haar keuze om alleen te zijn en ze geniet er duidelijk van. Haar enige contact met de buitenwereld vindt plaats tijdens haar bezoeken aan de supermarkt en dat probeert ze dan ook zoveel mogelijk te voorkomen door zo min mogelijk te eten.
Gaandeweg komen we meer over Berthe te weten: ze is te vondeling gelegd, opgegroeid in een tehuis onder moeder Agnes, heeft daar geen makkelijke jeugd gehad, is theologie gaan studeren, maar heeft dat niet afgemaakt. Toch heeft ze daar nog altijd een grote interesse voor, blijkens haar keus in leesvoer.
Wanneer ze leest over de heilige Franciscus, hoe hij vastte behalve wanneer hij het eten kreeg, om op die manier zelfs zijn maaltijd vooraf te laten gaan door een uiting van verbondenheid, begint ze na te denken over haar leven en welke rol verbondenheid met en vertrouwen in anderen daarin speelt. Ze merkt dat bij Franciscus discipline van groot belang is. Om zelf ook een gedisciplineerd leven te gaan leiden begint ze met een limiet op haar Freecell-spelletjes. Na die beslissing verandert haar leven stukje bij beetje. Steeds zoekt ze weer een grens op om te verleggen. Ze leent een vreemd meisje in de supermarkt tien euro en is verbaasd en verheugd als ze het weer terug krijgt. Ze laat zich thuisbrengen door een paar zwervers. Ze gaat tijdens een vakantie zwemmen met het dochtertje van een van de andere campinggasten. Langzaamaan verwerft ze zich weer een plek in de samenleving en tijdens de ontdekkingstocht naar haarzelf leert ze ook eindelijk wat liefde is.
De heiligwording van Berthe Ploos is niet alleen een verhaal over een vrouw die haar plek in de samenleving hervindt. Tijdens het lezen word je als lezer indirect uitgedaagd om na te denken over je eigen ‘heiligwording’. Over je leven, over religie, over liefde voor anderen. En dat is maar goed ook, want het verhaal zelf lijkt soms een beetje stil te staan – niets blijkt overigens minder waar -, waardoor je niet altijd evenveel behoefte hebt om door te lezen.
Maar zelfs als je geen impuls krijgt tot zelfreflectie is dit boek nog de moeite waard, aangezien Meinkema erin slaagt de innerlijke metamorfose van Berthe Ploos zo gefaseerd en vloeiend te brengen, dat er allerminst sprake is van een heiligwording zoals we dat uit de christelijke geschiedenis gewend zijn. Hier zijn geen openbaringen of goddelijke interventies. De impulsen anderen te helpen of lief te hebben doen niet denken aan een barmhartige engel. Ze komen voort uit Berthe zelf. Uit haar onverklaarbare verlangen om goed te doen. En daarmee heeft Meinkema een nieuwe heilige gecreëerd. Een heilige die past in het moderne leven en die wellicht in alle mensen schuilt.
