Het boek dat een natie opnieuw naar zichzelf liet kijken
[Recensie] Er zijn veel goede boeken met een boeiende verhaallijn en een blik op onze samenleving. Een deel daarvan is verfilmd, en sommige uit die groep zijn zelfs veelvuldig verfilmd en als boek steeds weer opnieuw op de markt gebracht. Enkele van die boeken zijn zo goed geschreven dat het geweten van een hele natie er door werd aangesproken. De hut van oom Tom is van die hoogste categorie. En de auteur Harriet Beecher Stowe is wereldwijd net zo beroemd geworden als haar boek. Wat veel minder bekend is, is dat zij 30 boeken heeft geschreven plus een hele stapel met essays.
Nadat Harriet haar zoontje van anderhalf jaar verloor door cholera, kon zij de pijn begrijpen van gezinnen die door de slavenhandel kinderen of partner kwijt raakten. Deze ingrijpende ervaring heeft naar haar eigen zeggen bijgedragen aan de inspiratie voor het boek De hut van oom Tom [1852]. Dit boek werd een drijvende kracht achter de anti-slavernijbeweging in de Verenigde Staten. Een goede biografie over Harriet Beecher Stowe (in de Engelse taal) vindt u hier: Life – Harriet Beecher Stowe Center
Twee vervolgboeken
Na het boek De hut van oom Tom [Uncle Tom’s Cabin] bracht Harriet Beecher Stowe nog twee boeken uit die eigenlijk onlosmakelijk bij dat historische boek horen, en dat zeg ik speciaal voor de verzamelaar: The key to Uncle Tom’s Cabin [1853] wat een verzameling is van de casussen waarop Harriet haar befaamde boek heeft gebaseerd, en Dred: A tale of the great dismal swamp [1856] dat opnieuw een sterk anti-slavernij boek werd.
De kortere versie
De nieuwste vertaling van De hut van oom Tom door Fancine Schregel-Oustein [2021, ISBN 9789460310485, 174 bladzijden] is een ingekorte versie vergeleken met de versie uit 1995 [ISBN 9789000030439, 372 bladzijden]. De nieuwe versie uit 2021 is toegankelijker voor tieners, al blijft het vooral een boek voor volwassenen.
De hut van oom Tom
Arthur Shelby is de eigenaar van plantage ‘De witte roos’. Wie daar als slaaf werkt en woont, wordt goed behandeld en komt naar begrippen van die tijd niets te kort behalve opleiding, inkomen en toekomst. Maar Arthur Shelby heeft geldzorgen. Om zijn rekeningen te kunnen betalen, moet hij enkele slaven verkopen. Shelby begrijpt dat dit voor onrust en gebrek aan vertrouwen op de plantage zal zorgen, maar staat met de rug tegen de muur. Hij ziet zich genoodzaakt om achter de rug van zijn vrouw om twee slaven te verkopen aan de gewetenloze handelaar Haley. Deze claimt Tom, een trouwe en goudeerlijke voorman op de plantage, en Harry, het kleine zoontje van Eliza en George Harris. Eliza en haar zoontje Harry wonen op de plantage van Arthur Shelby, maar George Harris woont op een naburige plantage. George heeft intussen grote problemen met zijn baas en ziet geen andere mogelijkheid dan te vluchten. Hij wil dwars door de zuidelijke Staten van Amerika naar Canada vluchten waar geen slavernij bestaat. Hij hoopt de vlucht te overleven en in Canada betaald werk te vinden zodat hij zijn vrouw en zoontje vrij kan kopen. In het grootste geheim begint hij zijn vlucht na een ontroerend afscheid van zijn vrouw.
Dappere Eliza
Kort na zijn vlucht wordt op de plantage van Shelby bekend dat Tom en de kleine Harry verkocht worden. Eliza raakt in paniek en vlucht in een koude winternacht met haar zoontje. Ze weet tot aan de rivier de Mississippi te geraken, maar er gaat vanwege ijsschotsen geen pontje naar de overkant. Eliza doet het onmogelijke en springt van schots naar schots, terwijl ze haar zoontje op de arm draagt. Slavenhandelaar Haley huurt mensen in om een drijfjacht te organiseren op Eliza, en keert zelf terug naar plantage De witte roos om Tom op te eisen. Tot afschuw van iedereen wordt Tom aan enkels en polsen geketend.
Twee verhaallijnen
Zo ontstaan er twee verhaallijnen in het boek. De vluchtroutes van George, Eliza en Harry kruisen elkaar en het gezin vlucht met hulp van een quakerfamilie verder, angstig, opgejaagd en voortgedreven. De trouwe Tom komt op verschillende plantages terecht. De eerste is de totaal disfunctionele plantage van Augustine St Clare. De gebeurtenissen op deze plantage, en in het bijzonder alles wat er gebeurt rond het zieke dochtertje Evangeline, is beeldbepalend voor de hoofdpersoon ‘oom Tom’. Na een dramatische afwikkeling aldaar, eindigt zijn route op een zuidelijke katoenplantage waar de slaven worden afgeranseld en uitgeput tot de dood er op volgt.
Het boek De hut van oom Tom [1852] laat met diepgang zien hoe bar en boos het gesteld was met de zuidelijke Staten voor iedereen die geen blanke huidskleur had. Verdriet, wanhoop, pijn en onmenselijke wreedheid zijn verweven in een gepassioneerde roman die alleen geschreven kon worden door een grote ziel.
Ik heb u de namen van de twee boeken gegeven die u samen met De hut van oom Tom op uw boekenplank zou moeten hebben. Eigenlijk moet u de verfilming uit 1965 (alleen die) er ook bij hebben. Plus een doosje zakdoekjes voor de gevoelige mens.
Amerikaanse Burgeroorlog
Van 1861 tot 1865 werd de Amerikaanse Burgeroorlog uitgevochten tussen de noordelijke Staten en de zuidelijke (slaven)Staten. De inzet: De vrijheid en waardigheid van iedere mens ongeacht huidskleur of overtuiging. Dit geeft misschien nog het sterkst weer hoe enorm de dynamiek van die tijd was waarin het boek De hut van oom Tom het levenslicht zag, en welk een enorm geweten het in het volk heeft losgemaakt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
