"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De Jongen

Woensdag, 6 januari, 2021

Geschreven door: Tova Gerge
Artikel door: Peter van Bavel

Beklemmend en geloofwaardig in beeld gebracht

[Recensie] Het begon voor mij met een digitale advertentie waarin de woorden ‘controversieel’ en ‘spraakmakend’ mijn aandacht trokken. Ik ontving niet veel later het recensie-exemplaar in huis en bekeek vervolgens de omslag waarop een buttplug met een roze paardenstaart prijkt. Gelukkig lees ik thuis, bedacht ik mij. Een boek met deze omslag in de trein lezen, zou mij de nodige gênante momenten opleveren. Dat bleef mij bespaard.

Het begeleidend persbericht geeft aan dat de Zweedse auteur erop heeft aangedrongen dat ook in de vertaalde edities, de originele omslag behouden zou blijven. Dat begrijp ik volledig omdat deze omslag in Zweden veel ophef (en daarmee dus aandacht) heeft veroorzaakt. De roman kreeg enerzijds lovende recensies en anderzijds kritieken die het boek vergeleken met Nabokov’s ‘Lolita’. Mede door subsidies van zowel het Nederlandse als het Zweedse Letterenfonds is er nu een versie voor het Nederlandse publiek.

Het boek behandelt thema’s als gender, feminisme, seksueel misbruik en sadomasochisme. Niet om te shockeren maar eerder in dienst van het verhaal. De auteur portretteert de twee hoofdpersonages met tederheid, laster en flarden humor.

De verteller studeert Filmstudie aan de universiteit, werkt als nachtelijk receptie-medewerker in een hotel en koestert warme gevoelens voor zijn vriend John, waarmee hij in het verleden zowel positieve als negatieve ervaringen heeft gehad, zo is tussen de regels door te lezen. Hij schept er plezier in om zijn nieuwe verovering, een meisje dat hij steevast ‘hij’ en ‘de jongen’ noemt, seksueel te vernederen en te slaan. Allemaal uitingen van zijn wil om te bepalen en te overheersen. En door de dominantie te bezitten om iedere vorm van weerstand de kop in te drukken.

Dans Magazine

“Ik begrijp dat ik er niet in mee moet gaan, dat ik mijn verantwoordelijkheid als opvoeder moet nemen en het gesprek op zijn slechte gedrag van vanavond moet brengen.”

De complexiteit van de mens wordt getoond aan de hand van machtsstructuren en hiërarchische verhoudingen. Na een persoonlijke teleurstelling van de jongen, ontvangt de ik-persoon hem in zijn eigen appartement. Hij draait ‘Ich freue mich auf meinen Tod’ een aria van J.S. Bach, niet de muziekkeuze waarmee je iemand uit een verdrietige emotie haalt.

“Op dit moment heeft hij alleen een plek nodig waar hij mag zijn, meer hoef ik hem niet te bieden”.

Wat ligt ten grondslag aan de wil om te overheersen en wat maakt de ander gelaten zolang hij/zij wordt onderworpen aan de vele vormen van vernedering? De auteur gebruikt impliciete uitspraken om te illustreren dat de verteller in het verleden zelf slachtoffer was van een machtsstrijd.

“Op een dag zal ik iemand worden die nooit over zich heen laat lopen en die zich nooit hoeft te verontschuldigen voor wie hij is. Op een dag zal ik hem breken.”

Het gevoel en de overtuiging te hebben, om te kunnen bepalen wat de ander doet of wat je met de ander doet, heeft een houdbaarheidsdatum. Het is continu in beweging. De mate van invloed neemt toe en neemt af.

“Het is prettig om te zien dat hij zijn best doet. Het overtuigt me ervan dat hij me echt nodig heeft. Hij moet goed opletten en mijn instructies oprecht en aandachtig volgen, anders redden we het samen niet.”

De hoofdpersonages kunnen eigenlijk niet met en niet zonder elkaar. Los van het seksuele machtsspel neemt de allesoverheersende en allesbepalende rol van de verteller toe. Naast de dag routine neemt ook het bepalen van het uiterlijk van ‘de jongen’ buitensporige proporties aan.

“Hij ziet eruit als een punkmeisje. Hij ziet eruit als iemand die houdt van ambiguïteit, van vechten en verliezen”.

De vertwijfeling bij beiden neemt ook toe, door verschillende redenen. Twijfels over het ouderschap en over de afhankelijkheid leiden tot spanningen in de relatie die zo groot worden dat de continuïteit in gevaar komt.

“Op het punt staan om iets op te geven, betekent de mogelijkheid krijgen opnieuw te beginnen.”

De in Stockholm woonachtige auteur, is bovenal werkzaam in de theaterwereld. Ze schreef vele toneelstukken voor theater, radio en kleinere podia. Haar verdere oeuvre bestaat uit poëzie, proza en essays. De Jongen is haar derde boek. Ik ben enorm onder de indruk van dit boek. De ongebruikelijke relatie tussen twee individuen in een sombere verwrongen wereld worden uitermate pakkend, beklemmend en geloofwaardig in beeld gebracht. Soms ben je als lezer in shock, dan weer geraakt en altijd geboeid. De onzekerheden bij de dominante persoon zijn even zo kleurrijk verwoord als de grenzen van het toelaatbare bij de onderliggende partij.

“Ik zou willen dat ik vanuit de toekomst mijn huidige zelf kon helpen”.

Spanningen en sfeerbeelden worden magistraal getoond in korte zinnen met een poëtische swing. Enige stoorzender is de aanwezigheid van tientallen spellingsfouten en ontbrekende woorden in zinnen. Het haalt je ongewild uit een boek dat alle aandacht verdient. Ik geef De Jongen vier sterren.

Eerder verschenen op Perfecte Buren