Duidelijk is dat ook nu weer research een belangrijke en doorslaggevende rol speelt
[Recensie] Het is 1892 wanneer Lydia Oorthuys op landgoed Welgelegen in Purmerend in de nalatenschap van haar ouders een uitgebreid plan vindt voor een moderne kaasfabriek. Dit spreekt Lydia onmiddellijk aan. Het is niet alleen een manier om haar aandacht te verleggen en iets nuttigs te doen met haar erfenis maar ook een investering in haar eigen toekomst. Ze stuit op de naam Huib Minnes, een lokale kaasboer die graag wil moderniseren en innoveren maar zelf de middelen niet heeft. Liever zou Lydia dit plan zelf oppakken maar de wet schrijft voor dat ze een man aan haar zijde nodig heeft om dit te doen. Lydia is een vrijgevochten jonge vrouw en niet van plan haar rechten, en erfenis, af te staan aan een echtgenoot. En dus doet ze Huib een ongewoon voorstel, hij is immers een gerenommeerd kaaskenner en ze kan zijn expertise heel goed gebruiken. In de regio kijken boeren met argwaan toe wanneer ze horen over de plannen van Lydia en Huib maar de twee zetten door en bouwen de fabriek.
In het tweede deel van het boek maken we kennis met Nora van Nijenbergh, de negentienjarige dochter van Lydia. Nora heeft niets met de kaasfabriek maar alles met het stadsleven. Ze wil graag trouwen en een gezin stichten. Daarom accepteert ze in 1913 het huwelijksaanzoek van de charmante en welgestelde Ralph Reymaekers maar zegt daarmee ook ja tegen een verhuizing naar Antwerpen. Dat ze daarmee afscheid moet nemen van haar moeder en Amsterdam neemt ze voor lief. Eenmaal in Antwerpen ontdekt Nora al snel dat ze misschien iets te gretig is geweest met haar jawoord, maar een weg terug is er niet echt. Ook zij stuit op de beperkte vrijheden als vrouw zijnde in die tijd. Had ze maar naar haar moeder geluisterd… Tot overmaat van ramp vallen de Duitsers ook België binnen wanneer de eerste wereldoorlog uitbreekt. Nora komt in een scenario terecht waarin ze kanten van zichzelf ontdekt waarvan ze niet dacht daartoe in staat te zijn.
Historische romans van bepaalde auteurs staan steevast op mijn verlanglijstje. Simone van der Vlugt is er daar eentje van. Haar verhalen spelen zich vooral af in de lage landen en beschrijven periodes en/of gebeurtenissen die kenmerkend zijn voor onze geschiedenis en verweeft deze in een mooi geromantiseerd verhaal. In dit verhaal is De Purmer, de kaasfabriek in Noord-Holland, gebaseerd op een van de grootste zuivelfabrieken in Friesland, Freia. Van der Vlugt heeft in deze roman een mooie balans gevonden tussen zaken als de rol van de vrouw, klassenjustitie, de opkomst van de vrouwenbeweging, de uitbraak van de eerste wereldoorlog en de industriële vooruitgang uit die tijd.
Simone van der Vlugt schrijft ook thrillers maar blinkt voor mij uit in dit genre. Ik heb al haar romans gelezen en herken dan ook meteen haar specifieke stijl. Er is altijd ruimte voor sterke persoonlijkheden, meestal vrouwen, ongeacht in welke periode het verhaal zich afspeelt. In De kaasfabriek heeft ze duidelijk gekozen voor twee invalshoeken en verhaallijnen: die van moeder en dochter. Zo krijg je van hen een goed beeld hoe het was om als vrouw in de tijd van Aletta Jacobs en de Tesselschade-Arbeid Adelt (een vrouwenbeweging) je plekje te veroveren, dromen te verwezenlijken, iets dat destijds helemaal niet zo vanzelfsprekend was. Vrouwen vochten voor kiesrecht en een economische onafhankelijkheid. Het recht op arbeid. Uit alle hoeken en lagen van de bevolking konden zij op bijval, en tegenstand, rekenen. Een strijd die niet zomaar gestreden bleek. Zonder dat het verhaal hiermee is doordrenkt speelt het wel een belangrijke rol in de levens van Lydia en Nora. Mooi gedaan, vooral ook omdat er natuurlijk meerdere vrouwen in het verhaal zijn die hun gedachten delen, maar ook die dat niet doen. Dat evenwicht weerspiegelt aannemelijke gedachten en twijfels uit die tijd. Bekende namen uit die tijd kom je in het verhaal tegen en daarmee vergroot het waarheidsgetrouwe gevoel tijdens het lezen.
Vooraf had ik het idee een boek te gaan lezen met de kaasfabriek in de hoofdrol. Maar na het eerste deel neemt het verhaal een hele andere wending en de fabriek verdwijnt daarmee naar de achtergrond. De sfeerschetsen van de gebeurtenissen, die zich zowel in Nederland als België afspelen, zijn heel beeldend beschreven. Kenmerkend voor Van der Vlugt, ze is een kei in het filmisch beschrijven van landschappen, steden, gewoonten en details uit die tijd. Duidelijk is dat ook nu weer research een belangrijke en doorslaggevende rol speelt en daarmee de verhalen tot hun recht komen. Alleen al voor al dat onderzoek verdient Van der Vlugt een pluim.
Hoe lovend ik ook ben over het boek in het algemeen, dat ben ik niet helemaal over het einde. Ik had nog een tiental pagina’s te gaan toen het verhaal abrupt stopte. De resterende pagina’s blijken een nawoord met uitleg te zijn. Leuk en informatief maar ik bleef hangen in het verhaal, dat was gevoelsmatig namelijk nog niet afgerond. Begrijpelijk is dat je als auteur ergens een punt moet zetten maar deze keer leek het alsof er nog een afsluitend hoofdstuk miste. Het is niet anders natuurlijk, maar dat knagende gemis blijft, zelfs na een paar dagen nog.
De kaasfabriek is een mooi verhaal, laat dat duidelijk zijn. Maar de afsluiting is dat, voor mij, niet helemaal. Toch heb ik genoten van Lydia en Nora, hun verhalen zijn met volle overtuiging geschreven over een periode dat vrouwen moesten vechten voor hun rechten. Er is veel veranderd sinds die tijd, op vele fronten. Dit boek krijgt van mij 3,5 sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
