"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De kabbalist

Zaterdag, 3 juni, 2006

Geschreven door: Geert Kimpen
Artikel door: Daan Stoffelsen

Het evangelie van Chaim Vital

De kabbala is de interpretatie van de mysteries van de Tora, het joodse heilige boek. Door goed te lezen, goed te leren en bijvoorbeeld de getalwaarden van woorden in ogenschouw te nemen, komt de kabbalist tot ware kennis van God en wereld. Ook heden ten dage boeit dit vooruitzicht: onder vele anderen hebben Madonna en Britney Spears zich op de beoefening van deze ultieme interpretatie gestort.

In Tsfat, een van de vier heilige steden van Israël en de grootste Joodse nederzetting in Ottomaans Palestina in het jaar 5323 (of 1563, in onze jaartelling), is de kabbala een van de meest respectabele tijdsbestedingen. Vanwege het graf van de beroemde kabbalist Sjimon Bar Jochaj zijn vele uit Spanje gevluchte Joden hiernaartoe gekomen. Naast de bestudering van de Tora als wettekst en het weven is de kabbala dat wat Tsfat groot maakt.

En groot, dat wil Chaim Vital, zoon van de te vroeg en in mysterieuze omstandigheden gestorven beroemde Toracommentator Yosef Vital, ook worden in datzelfde jaar 5323. Hij wil kabbalist worden, en al heeft hij nog niet de voorgeschreven veertigjarige leeftijd bereikt, met een goede baan, een stabiel gezin en tijd te over om zich aan de kabbala te wijden, hij lijkt daarin te slagen. Met ontembare ambitie en leergierigheid, en vooral door zijn leraren slim te kiezen, komt hij na zeven jaar in de groep van Cordovero, de grote kabbalameester. Een van de eerste lessen die Chaim bijwoont gaat over goede verlangens en egoïstische verlangens. Dat onderscheid is Chaim niet geheel duidelijk:

‘“Kijk, mijn wens is het om de grootste kabbalistische schrijver aller tijden te worden. Hoe kan ik dat verlangen dan transformeren?” […]
“[Zou het jou] niet uitmaken of jouw naam wel of niet op het boek zou staan?’ vroeg Cordovero.
Chaim lachte betrapt.
“Ja natuurlijk wil ik dat mensen weten dat ik het heb geschreven.”
“En daarmee dien je slechts één belang: dat van jou. De kern van jouw wens is het prachtigste kabbalaboek te schrijven. Een boek dat de mensheid de wetten van het heelal leert kennen. Dat is een altruïstisch verlangen. Een wens om de kennis door te geven die je zelf hebt ontvangen.”’

Boekenkrant

Chaim blijft worstelen met dat altruïsme, én met de liefde. Als Cordovero sterft, laat hij zich niet door Chaim, zoals die in zijn stoutste dromen hoopte, maar door de betrekkelijke nieuwkomeling Itschak Luria opvolgen. Deze Egyptenaar is een ware meester voor Chaim, én de vader van een prachtig meisje. Deze Francesca is niet voor Chaim bedoeld – er is een andere vrouw voor hem, profeteert Itschak –, en een geheime liefde bloeit op, die al snel
onmogelijk wordt gemaakt door een gearrangeerd huwelijk voor Francesca. Dat, Chaims kameraadschap met handlezeres Anna, tevens zijn huismeesteres, de intriges van Itschaks grote concurrent Zimra, maar vooral de opdracht een boek te schrijven met Itschaks wijsheid bepalen Chaims leven in het komende jaar.

Na dat jaar is het boek af en breekt er cholera uit in Tsfat. Chaim wordt ziek, maar Itschak redt hem. De echtgenoot van Francesca laat wel het leven, net als de jaloerse broer van Chaim, en ten slotte ook Itschak. Hij heeft Chaim dan nog een aantal belangrijke lessen gegeven, maar ook diens boek onder eigen naam uitgegeven.Verbitterd verlaat Chaim Tsfat met Francesca. Ze gaan naar Jeruzalem, om een nieuw leven op te bouwen. Maar daar ontmoeten ze Zimra, die hen tot het uiterste drijft, tot bij de verloren gewaande ark des verbonds, die hen die onwaardig zijn zonder pardon doodt. Dan blijkt in hoeverre Chaim een goede kabbalist is.

Totdat Chaim zich als raider of the lost ark, of als Quinten uit De ontdekking van de hemelontpopt is De kabbalist vooral een boek over de coming of age van Chaim. De wijsheid van zijn meesters is daarbij de leidraad, al komt die op mij niet als heel bijzonder over: ‘“Denk niet dat het niets was, wat je hebt gedaan, Abraham. [Abraham heeft een goede daad gedaan door een werkneemster extra geld te geven.] In de boekhouding van het heelal was jouw daad een wereld van verschil. Een vlinder die op een bloem landt in Egypte, kan hier in Tsfat een aardbeving veroorzaken. Alles beïnvloedt alles.”’ Wellicht was zulk holisme destijds nieuw voor de doorsnee jood, nu is het meer van hetzelfde. De vermeende wijsheid blijft aan de oppervlakte, en ook de alwetende verteller gaat zich niet aan enige kritiek te buiten. Eerder gaat hij mee in het evangelie van de kabbala, waarin zonder twijfel de bizarste dingen gebeuren. Daarmee lijkt Van Kimpen de lezer te onderschatten, zoals hij ook doet als hij begrippen en namen cursiveert die naar zijn mening uitleg behoeven. Op de website blijkt dan wat we eigenlijk moeten weten van de koran en Abraham om het boek te begrijpen.

Of heeft de auteur zich gewoon te veel door zijn enthousiasme laten grijpen? De echte Chaim Vital schreef enkele geschriften over de kabbala, en hun recente herontdekking was de aanleiding voor Van Kimpen om zich op de materie te storten. Helaas weet hij de intrigerende complexiteit van een onderwerp als dit niet over te brengen en op zijn beurt de fascinatie van zíjn lezers te wekken. Messiasverhalen zijn vooral interessant voor hen die al geloven. De kabbalist is daarmee ook niet meer dan een onderhoudend boek over de kabbala. Mijn (niet op numeristiek gebaseerde) voorspelling: hét vakantieboek voor de strandliterair en spiritueel geïnteresseerde.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: