Over schuld, boete en gerechtigheid
[Recensie] De kat en de generaal is de tweede roman van de Georgische Nino Haratischwili. Eerder las ik het imposante Het achtste leven (voor Brilka). Deze tweede roman doet qua omvang niet onder voor haar eerste roman en ook het onderwerp is niet minder indrukwekkend. Het gaat namelijk over de gevolgen van de oorlog in Tsjetsjenië.
Een verschrikkelijke gebeurtenis tijdens de oorlog in Tsjetsjenië beïnvloedt het leven van een aantal personen. Het moment dat zij deelden heeft hun levens bepaald. Niet alleen hun eigen levens, maar ook die van indirecte betrokkenen.
Het slachtoffer heet Noera en is op een verschrikkelijke manier om het leven gekomen. De Generaal wil zichzelf en zijn Russische kameraden de straf geven die ze verdienen. De straf die ze na het schijnproces zijn ontlopen. Het schuldgevoel dat op zijn schouders drukt is onmenselijk zwaar, zeker na het overlijden van zijn enige dochter Ada. Voor het succesvol slagen van zijn missie heeft hij de journalist nodig die al jaren onderzoek doet naar hem en graaft in zijn geheime verleden, de Kraai. De Generaal heeft aan het begin van zijn carrière binnen aanzienlijk korte tijd macht, aanzien en geld gekregen. De manier waarop lijkt niet zuiver te zijn en De Kraai heeft zich vastgebeten in het leven van de Generaal om het verhaal op te kunnen tekenen. Het is een ware obsessie geworden, zeker vanaf het moment dat hij persoonlijk betrokken raakte. Waarom hem deze kans ineens gegeven wordt in plaats van dat hij in het ziekenhuis wordt geslagen is hem nog een raadsel.
Tot slot bekleedt actrice Kat de hoofdrol in deze spannende ontwikkeling. Zij, als evenbeeld van Noera, is nodig om de Russische kameraden op scherp te zetten en te confronteren. Zijn ze veranderd, wat is De Generaal met ze van plan en welke rollen moeten De Kraai en De Kat spelen? Het verrast niemand dat deze onderneming niet zonder gevaar zal zijn.
Boetedoening
Gerechtigheid, boete doen. Tot hoe ver kan je gaan of moet je zelfs gaan? De Generaal is bikkelhard, niet alleen voor de mensen in zijn omgeving maar ook voor zichzelf. De liefde voor zijn dochter Ada was immens groot, de lezer krijgt inzicht in de grootte van het verdriet dat zij na haar overlijden achterliet. Het verdriet om zijn dochter maakt de Generaal nog meedogenlozer dan hij al was.
Haratischwili houdt het lang vol om de lezer in het ongewisse te laten voor wat betreft de gebeurtenissen die hebben geleid tot de dood van Noera. Het zorgt voor een dosis nieuwsgierigheid, maar tegelijkertijd ook voor een soort angst (wat er komt is niet fijn, wil ik er wel over lezen), ontkenning (het zal toch niet dat..) en hoop (het valt vast mee..). Ondanks deze tegenstrijdigheden is het een aangename fase waarin de lezer zich bevindt, want eigenlijk wil je alleen maar verder lezen. Het begin van het verhaal is namelijk nogal verwarrend doordat verschillende verhaallijnen door elkaar lopen en de samenhang hiertussen (nog) ontbreekt. Dit is niet de reden waarom ik behoorlijk lang de tijd heb genomen om het boek uit te lezen. Het heeft er echter niet bij geholpen. Op een bepaald moment in het verhaal (bij mij was dit het moment waarop de personages elkaar ontmoeten), ontpopt zich langzaam een verhaal dat perfect in elkaar steekt.
De kat en de generaal
Het verschil met Het achtste leven (voor Brilka) is dat Haratischwili de lezer niet heeft gespaard met de verschrikkelijke gebeurtenissen in de Tsjetsjeense oorlog. De Kat en de Generaal is dan ook van een heel ander kaliber. Het is duisterder, spannender en legt de wreedheden van de oorlog bloot. Wreedheden waarmee veel mensen niet zo geconfronteerd willen worden. Haratischwili laat zich dan met dit boek ook van een hele andere kant zien, het speelse van ook een beetje het sprookjesachtige (de chocolade bijvoorbeeld) wat we konden lezen in haar vorige boek, zien we in dit boek niet terug. Hier komen de duistere kanten van mensen naar boven. Macht, verdriet, pijn, woede versus liefde, gerechtigheid en menselijkheid.
Dat beetje extra
Het mooie van het verhaal ligt wat mij betreft in de uitwerking van de personages. Alle hoofdpersonen krijgen de diepgang die zij behoren te krijgen. We lezen over het verleden van de Generaal, het leven van Kat en de Kraai. Hoe zijn ze opgegroeid, hoe ziet hun verleden eruit en bovenal hoe zijn ze op het punt gekomen waar ze zich nu bevinden. Maar het zijn niet alleen de hoofdpersonen die interessant zijn, Haratischwili heeft ook op vakkundige wijze beschreven hoe mensen gevormd worden en wat macht en woede met mensen kan doen. Hierdoor krijgt het boek een subtiel psychologisch laagje.
Wederom heeft Haratischwili met De kat en de generaal een boek afgeleverd dat het allemaal omvat, prachtig!
—
Eerder verschenen op Boekenz
