Mooi verhaal, tegenvallende vertaling
[Recensie] Napels, 1946 de oorlog is voorbij en de bevolking likt hun wonden. Ze zijn arm, kunnen moeilijk rondkomen en hebben nauwelijks brood op hun tafels. Het zijn barre tijden. In het noorden van het land hebben ze het beter en in de sfeer van het communistisch gedachtegoed waar men alles gelijk wil verdelen worden de kinderen uit het zuiden op de trein gezet naar het rijkere noorden. Amerigo is zeven jaar en wordt door zijn moeder op zo’n trein gezet. Zij heeft alleen maar het beste met hem voor, maar dit wordt niet door iedereen zo gezien.
Aangekomen in Modena wordt hij opgevangen door de alleenstaande Derna die hem introduceert aan haar zus Rosa, schoonbroer Alcide en hun kinderen. Amerigo kan het goed vinden met Alcide die instrumenten maakt en herstelt. Al snel blijkt dat Amerigo een bijzondere muzikale gave heeft. De familie laat hem dan ook wekelijks naar de muziekles van meester Serafini gaan en schenken hem een viool voor zijn verjaardag. Maar dan komt de dag dat hij terug naar zijn moeder Antionetta in Napels moet en niets zal ooit nog zijn wat het was.
De kindertrein is gebaseerd op waargebeurde feiten de zogenaamde “treni della felicità” (treinen van geluk), die vlak na de Tweede Wereldoorlog van het zuiden van Italië naar het noorden reden om kinderen tijdelijk een beter leven te bieden bij families die het beter hadden dan hun eigen familie in het zuiden.
Er zijn reeds veel boeken geschreven over de Tweede Wereldoorlog, maar over de periode vlak na de oorlog is er minder te vinden. Hoe kwamen de mensen rond en overleefden ze de naoorlogse jaren, hoe was de sfeer toen, hoe was het op toen op te groeien, hoe werd alles weer opgebouwd, waar haalde men de middelen, etc… allemaal vragen waar ik weleens heb bij stilgestaan. Daarom trok het boek mij ook onmiddellijk aan. Hopelijk krijg ik na het lezen toch een beter beeld over deze periode.
Viola Ardone schreef reeds enkele andere Italiaanse romans, De kindertrein is haar eerste roman die vertaald wordt. Het is dan ook voor mij de eerste keer dat ik iets van deze auteur lees, en dat altijd toch wel een beetje spannen, gezien je nog niet goed weer waaraan je je mag verwachten.
Het boek bestaat uit drie grote delen, in een eerste deel leren we Amerigo kennen en zijn omgeving in Napels met het huis waar hij opgroeit, zijn alleenstaande moeder Antionetta en zijn vrienden. Het is duidelijk dat ze het niet makkelijk hebben en dat zijn moeder alles doet om rond te komen. Amerigo is een typische zevenjarige met heel wat kwajongen streken, zoals gekleurde ratten verkopen zodat ze op hamsters lijken op de markt. Maar ergens mist hij toch die vader figuur die hij nooit heeft gekend.
In een tweede deel volgen we hoe Amerigo naar het noorden gaat en daar niets te kort heeft. Hij vindt in Alcide de vader die hij nooit had en die nu voor hem zorgt, hij heeft voldoende te eten en kan er bovendien ook naar school gaan. Hij blijkt getalenteerd te zijn in muziek. In een derde deel is Amerigo een vijftiger en een bekend violist die overal ter wereld optreedt.
Het geheel lijkt op een coming of age verhaal waarin de jonge Amerigo de wereld leert kennen, maar De kindertrein gaat verder en is veel diepgaander dan een doorsnee coming of age boek. Zo komen ook de klassen verschillen aan bod, niet alleen tussen het rijkere noorden en het armere zuiden van Italië maar ook binnen Napels zelf leren we de verschillen tussen de rijkere en de armere bevolking kennen. Het verhaal gaat niet zo zeer over de ‘treni della felicità’ die van het zuiden naar het noorden reden maar meer over familie, verscheurd zijn tussen twee werelden en het overleven in armoede. Amerigo was een jongen die vooruit wilde en niet bij de pakken wilde blijven zitten. Hij wou de spiraal van armoede doorbreken door zijn eigen weg in te slaan. Het verhaal is intelligent en emotioneel sterk opgebouwd. Door Amerigo het verhaal te laten vertellen en hierbij ook het taalgebruik van een zevenjarige te gebruiken werd het geheel nog sterker.
Jammer genoeg is er veel verloren gegaan met de vertaling. Er werden heel vaak dezelfde woorden gebruikt waardoor het leek alsof Amerigo steeds maar in herhaling viel en bepaalde uitdrukkingen werden vertaald met termen die wij in België niet gebruiken zoals ‘pakkie-an’. Met een betere vertaling zou het boek beter tot zijn recht gekomen zijn.
Bijzonder vond ik hoe de auteur de beide kanten van het verhaal van de ‘treni della felicità’ naar voren bracht, door zowel de goede bedoelingen van de ouders die hun kinderen naar het noorden stuurden om hen enkele betere maanden te bezorgen en de communisten die dachten dat ze hierbij goed deden als de kinderen zelf die verscheurd raakten tussen twee families, hun eigen familie en deze in het noorden in de schijnwerpers te brengen. De kindertrein is een mooi verhaal, maar jammer dat er toch wat verloren is gegaan in de vertaling.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
