Prachtig proza en prettige humor in aangrijpend sprookjesverhaal
[Recensie] Het is niet makkelijk een klassieker te bespreken, vooral niet als die al verfilmd is (de animatiefilm heb ik ook besteld) en door bekende schrijvers als Ursula LeGuin, Madeleine L’Engle en anderen wordt bejubeld. Maar ik wil er wel een paar opmerkingen over maken.
Ten eerste over het proza, dat ook in de Nederlandse vertaling goed overkomt. Beagle heeft een sprankelende, poetische stijl, die heel toegankelijk is, maar door geweldig gebruik van beelden toch steeds verrassend blijft. Het komt niet heel vaak voor dat ik passages hardop aan mijn vrouw voorlees (vooral omdat zij meestal met een eigen boek bezig is, en gestoord worden tijdens het lezen is nooit leuk), maar in dit geval kon ik het niet laten. Maar beschrijvingen als ‘het kale strand had de grijze, natte glans van een gepeld schaaldier’ en ‘de burcht stond op de rand van een klif die als het lemmet van een mes in een smal, geel strand priemde’ zijn te mooi om niet te delen.
Humor
Ten tweede over de humor. Het komt me voor dat Terry Pratchett dit boek ook gelezen heeft, of in elk geval had moeten waarderen, want de humor deed me soms aan die van Pratchett denken. Dat komt door het subtiele gebruik van anachronismen in het verhaal en de meta tekstuele verwijzingen (de karakters zijn zich ervan bewust dat ze zich in een sprookje bevinden en dat het op een bepaalde manier moet verlopen). De humor komt ook vooral van karakters die zich groter voordoen dan ze zijn of anderen aanzien voor wie ze niet zijn. De passage in het bos met kapitein Cully, die zichzelf ziet als een soort Robin Hood en een van de hoofdpersonen verwart met een liedschrijver die zijn lofdichten komt optekenen is hilarisch, vooral door het contrast tussen beeld en werkelijkheid. Dergelijke humor komt vaker terug, onder andere met een schedel die een verborgen toegang bewaakt. Oh, en tovenaar Schmendrick kan eigenlijk niet toveren, maar doet alleen maar goocheltrucs – ik dacht in hem een voorloper van Rinzwind te herkennen.
Karakters die iets te betekenen hebben
Natuurlijk is de humor hier niet het dominante aspect van het verhaal, dat bovendeel veel melancholischer is dan het werk van Pratchett. Het is, ondanks de vette knipoog, een sprookje – en het heeft ook iets te zeggen: over identiteit, verhalen, opoffering en zelfacceptatie. Dat is de derde opmerking die ik wilde maken. De boodschap komt echter niet in een op een allegorie of in een moraliserende conclusie tot ons maar is impliciet. Tegelijk bevat het boek karakters en concepten die duidelijk iets betekenen. De harpij bijvoorbeeld, of de rode stier. Maar ik denk dat Tolkien trots zou kunnen zijn op Beagle, want ik geloof dat de beelden net als die uit The Lord of the Rings niet slechts één betekenis kennen, maar op verschillende situaties en levensstadia toepasbaar zijn. Ik ben er zelf nog niet over uitgedacht. Op Tor.com las ik dat dit verhaal:
“tells kids, in the gentlest and most reassuring possible way that one day they may have to relinquish their position at the center of their own small world and adapt to the chaos of a larger, louder, more random existence, in which the needs and expectations of others will become inextricably tangled up with your own. Things will be complicated and confusing and sometimes contradictory—and you will be okay, and you won’t be alone.”
Maar ook volwassenen worden geraakt door het droeve gevoel dat je verandert door liefde, verlies en spijt. Hetzelfde gevoel overviel me als toen ik Tolkien als kind voor het eerst las, en las hoe de Elven uit Midden-Aarde verdwenen en nooit meer terug zouden keren.
Ten vierde moet de lezer hier geen klassiek fantasyverhaal verwachten (al denk ik dat dit al wel duidelijk is uit wat ik hierboven schreef) – het is niet opgebouwd als epische fantasy. Vooral aan het begin in het verhaal episodisch – de eenhoorn komt in verschillende situaties terecht en vindt verschillende karakters op haar pad. Uiteindelijk komen de karakters op hun plek van bestemming, maar ook daar loopt het niet allemaal zoals je verwacht. Maar als je je laat meevoeren door deze sprookjesachtige vertelling, zo prachtig beschreven door Beagle, zul je aan het eind een zucht slaken en spijt voelen dat je het boek alweer moet dichtslaan.
Ik kan dit boek aan iedere liefhebber van verbeelding en sprookjesverhalen aanraden.
—
Eerder verschenen op johankleinhaneveld.blogspot
