"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De lange adem van bomen

Dinsdag, 26 april, 2022

Geschreven door: Wohlleben; Peter
Artikel door: Freek Boon

Bossen zijn onmisbare vitale, zelflerende leefgemeenschappen

[Recensie] Zouden in deze tijd bomen en bossen het van de mens moeten hebben om de klimaatcrisis te overwinnen? Bossen bestaan al 300 miljoen jaar en zij wisten telkens op eigen kracht klimaatverandering na klimaatverandering te overleven. In Het verborgen leven van bomen zien waarom de mens er in deze tijd juist het beste aan doet bestaand oerbos zoveel mogelijk met rust te laten en nieuw bos, ‘wildernis’ op eigen kracht te laten ontstaan. Echt bos kan prima zonder ons – maar wij kunnen niet zonder bos.

Om die stelling te onderbouwen, neemt boswachter en auteur Wohlleben de lezer mee op excursie op het gebied van nieuwe kennis en inzichten van boomsoorten en bossen als krachtige levensgemeenschappen. Op toegankelijke wijze zet hij vraagtekens bij vele vanzelfsprekendheden en ontkracht misverstand na misverstand. Zo bespreekt hij ook de – wereldwijde fnuikende – rol van de nog altijd traditionele invloedrijke Duitse bosbouw. 

Vitale oerbossen
Het belangrijkste nieuwe inzicht van dit boek, is dat echte bossen veel meer zijn dan verzamelingen losse bomen. Bossen, oerbossen zijn in optima forma vitale, zelflerende leefgemeenschappen die het vermogen hebben op kleine en grote schaal klimaatveranderingen het hoofd te kunnen bieden. In vitale oerbossen beschikken bomen over onderlinge wortelnetwerken waarmee ze elkaar onder meer van voedsel en allerlei nuttige informatie voorzien. Met niet-geamputeerde wortels als onderdeel van deze netwerken leven bomen constructief samen elkaar en met de overige flora, fauna en de micro-organismen ter plaatse. Wohlleben geeft ook boeiende informatie over de genetica als onderdeel van de boomvitaliteit.

Bosbouw klimaatschadelijk
Zulke vitale boomverbanden verschillen dan ook in alles van uniforme en monotone boomplantages die de bosbouw exploiteert. Zo bestaan boomplantages met Douglassparren uit individuele stakkers met nauwelijks weerbaarheid tegen plagen als de beruchte letterzetter. Mede daardoor is zulke bosbouw klimaatschadelijk, net als het kappen van oude robuuste oerbossen. Bij dat laatste komt juist veel extra CO2 vrij, onder meer vanuit de zich dan verterende bodem. Vitale bossen daarentegen verminderen het broeikaseffect, verlagen de luchttemperatuur reguleren regenval en voorkomen zo ook overstromingen.

Kookboeken Nieuws

Wohlleben wijst erop tijdens zijn excursie met veel behapbare interessante informatie, dat anders dan we wellicht menen, de grote oude bomen juist dienstbaar zijn aan alle het andere leven in het bos. Net zoals de hele natuur niet ten dienste staat aan de mens, zo staat in het bos niet alles ten dienste van de bomen, maar is het omgekeerde het geval. Bomen zijn namelijk het begin van de voedselketen. Zij “dienen duizenden dier-, schimmel en bacteriesoorten tot hoofdvoedsel, of dat nu via de bloesems, de vruchten, de bladeren, de schors het hout is of de daaruit ontstane humus gaat.”

Onder meer dit gegeven betekent uitdrukkelijk dat vervanging van inheemse door uitheemse bomen ernstige gevolgen heeft voor de bosvitaliteit. Een bos is geen verzameling losse bomen maar een vitale leefgemeenschap van bont geschakeerde elementen. Daarom is het niet goed om bomen met geamputeerde wortels uit kwekerijen te poten op gronden waar spontaan inheemse bomen opslaan. Wohlleben beargumenteert inzichtelijk dat en waarom de mens het beste kan stoppen met de grootschalige ouderwetse bosbouw. Oerbossen en nieuwe spontane wildernissen, zoals Wohlleben deze hoogkwaliteitsbossen aanduidt, hebben daarentegen grote potenties hebben om zowel enorme vitaliteit als het vermogen om grote hoeveelheden CO2 tot in lengte van decennia op te slaan. Het is volgens hem – en prof. dr. Pierre Ibisch die het voor en nawoord schreef – nog niet te laat om dit tot beleid te maken.

De excursie van Wohlleben is een fundamentele en bijzonder belangwekkende kennismaking met de werking, de vitaliteit en de waarde op de lange termijn van levens en levenskrachtig bos. Dat gebeurt stap voor stap met de voeten op en soms ook onder de bosbodem. Een toegankelijk boek, rijk aan kennis en inzichten met grote relevantie voor de toekomst van het leven op aarde en ons mensen.

— 

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur: