De mens achter de zanger en dichter
[Recensie] Ik had De demonen van Leonard Cohen van Francis Mus nog in de kast liggen en het overlijden van de dichter en zanger was voor mij aanleiding het te lezen. Het is geen biografie maar een zoektocht naar de mens achter het werk. Dat gebeurt door duiding van een groot aantal teksten aan de hand van een aantal begrippen. Teksten uit Cohen’s romans, dichtbundels en muzieknummers worden doorgelicht op: imago, kunstenaarschap, vervreemding, religie, macht, verlangen en verlies en ontmoeting.
Werkt dat? Ten dele. In het nummer I’m your man zingt Cohen over het masker dat hij draagt en dat wordt door de auteur graag gebruikt voor die verschillende invalshoeken;
“[…] wie wil weten wie Cohen – de mens en de kunstenaar – écht is, moet verder durven kijken. In dit boek wil ik daarom op zoek gaan maar de vele verschillende gedaantes waarin Cohen zich aan zijn publiek presenteert. Uit die zoektocht zal algauw blijken dat die talrijke maskers veel meer zijn dan een onschuldig spel. Uit elk masker spreekt, vaak op een subtiele en onvermoede manier, een reële bezorgdheid over existentiële vragen inzake leven, dood, religie, roeping, macht, liefde en seks.”
Nu kan je bovenstaande toepassen op iedere willekeurige veelschrijver en ik heb niet het idee dat ik Cohen heel veel beter ken, maar desondanks geeft het een paar fascinerende inkijkjes in zijn kunst. Zo was ik niet zo bekend met het feit dat Cohen als schrijver en dichter is begonnen. Hij kwam relatief laat tot de muziek, niet in het minst omdat hij niet beschikt over een gouden keel, iets waar hij in Tower of Song overigens mooi de draak mee steekt. Hij wist zijn donkere stem overigens om te buigen tot zijn grootste handelsmerk.
Het boek leert mij meer over bekende nummers als Suzanne en So long, Marianne maar gelukkig ook over de mens Leonard Cohen zelf. Hij is zelf joods, is opgegroeid met katholieke tradities en is zelf jarenlang bij boeddhisten in de leer geweest. Elementen die allemaal in zijn werk terug te vinden zijn. Het is ook een eigenzinnige man. Hij sloot zich aan bij Israël in de Jom-Kipoeroorlog, trok zich terug op een Grieks eiland om te schrijven, was jarenlang bekend als rokkenjager en is volgens eigen zeggen geboren in een pak. Hij zag er geen been in om een optreden af te breken als hij niet in de juiste stemming was, hier is een fragment te zien.
Geen biografie dus geen feitelijke opsomming van levensgebeurtenissen. Die biografie is er al, I’m your man geschreven door Sylvie Simmons en die lees ik wellicht nog eens, maar dit boek deed mij vooral in de teksten duiken van Cohen. Ik kende er een aantal, maar sommige zie ik in een ander licht en dat is winst. Sommige kende ik niet, snap ik ook niet direct, maar dat is vaak het mooie, ze roepen een gevoel op. Het is soms lastig uitleggen waarom teksten je zo aanspreken. Ik had dat met de poëzie van J.W. Oerlemans en heb dat met veel teksten van Cohen, ze passen mij als een jas. Daarom dit boek, om die teksten beter te begrijpen en om passages als deze;
“De titel van het nummer ‘Democracy’ lijkt bijvoorbeeld een filosofische bespiegeling over een politieke bestuursvorm aan te kondigen, maar is vooral een opsomming van concrete voorbeelden. De democratie is ‘coming from the sorrow in the street, from the homicidal bitchin’ that goes down in every kitchen to determine who will serve and who will eat.”
Prachtig, maar niet zo prachtig als Cohen’s bekende maar oh zo mooie zin uit Anthem. Dat hij ruste in vrede;
“There is a crack in everything, that’s how the light gets in”
—
Eerder verschenen op Quis leget haec?
