Strijd tegen de gevestigde orde
[Recensie] Kun je je genen vergelijken met een orgel met 30.000 pijpen? Misschien, maar als je je dan ook verzet tegen de genetische basiskennis, maak je het veel lezers heel lastig.
Niet vaak wordt een boek pas na een decennium vertaald. The music of live: biology beyond the genes verscheen tien jaar geleden en Denis Noble ontving bergen van kritiek op zijn boek. De emeritus hoogleraar van Oxford ging in 2006 in tegen het gevestigde idee dat genen alles bepalen. Inmiddels raken die opvattingen echter meer en meer geaccepteerd.
Tegendraads
Het boek, dat in 2006 nog te boek stond als extreem tegendraads, lijkt nu een stuk genuanceerder. De opkomst van de epigenetica is een van de redenen daarvoor. Tenslotte lijkt de aanwezigheid van eigenschappen bepaald door een samenspel van genen, epigenetische factoren zoals methylering en vaak nog onbekende regulatoren die in ons genoom verscholen zitten in wat we nog steeds junk-DNA noemen.
Wellicht is De muziek van het leven – biologie voorbij de genen om die reden op dit moment accurater dan ooit. Maar Nobles boek is ook gewoon bijzonder aangenaam om te lezen. Of je het eens bent met zijn strijd tegen het determinisme of niet, De muziek van het leven legt veel uit over de werking van het genoom, je genen en de eiwitten waardoor genen coderen. In de talloze metaforen die daaraan te pas komen staat muziek uiteraard centraal. Zo vergelijkt Noble het genoom met een cd waarop Pianotrio in E groot staat van Schubert. Op die cd staan alleen maar enen en nullen en in je genoom tref je alleen maar nucleotiden aan, die we de letters A, C, G en T hebben meegegeven. Die hele reeks letters an sich zegt net zo weinig als een hele reeks enen en nullen. Om iets met die ‘code’ te kunnen heb je transcriptie-eiwitten dan wel een cd-speler nodig.
‘Zonder enige genetische basiskennis kom je waarschijnlijk niet ver’
De metaforen blijven niet beperkt tot elementen uit de muziek. Noble vergelijkt de opbouw van genen ook met die van Chinese karakters. Dat klinkt abstract, toch is het als lezer eigenlijk heel logisch. Die eenvoud betekent overigens niet dat het boek voor iedereen een toegankelijke introductie is tot de genetica. Zonder enige genetische basiskennis kom je waarschijnlijk niet ver. En dat zorgt voor een lastige markt voor Noble. Het boek is niet geschikt voor de leek en genetici kijken met argusogen naar de uitleg van de Britse hoogleraar. Enigszins verhelderend werken dan ook de introductie en het nawoord, geschreven door Jos de Mul. Hij gaat in op de ontdekkingen van de afgelopen tien jaar die de retoriek van Noble ondersteunen. Toch zal het de meest kritische lezers niet kunnen overtuigen.
Eerder verschenen in C2W Life Sciences
