Hadden ze maar…
[Recensie] De Wildernisstaat is het laatste stukje ongerepte natuur in de wereld. De rest van de aarde is overbevolkt. Mensen leven in een te drukke stad waar de laatste natuur, zoals een boom, een bezienswaardigheid is. De mens is bezig de allerlaatste grondstoffen van de planeet te verbruiken. Hoe moet dit nu verder? Om te beoordelen of de mens van nu nog wel in de natuur kan overleven, wordt er door een stel wetenschappers een experiment opgezet. Een groep mensen mag in de Wildernisstaat leven. Wel zijn ze aan een aantal regels gebonden. Zo mogen ze nergens een lange tijd verblijven, mogen niets opbouwen en ze mogen geen enkel afval, hoe klein dan ook, achterlaten in de natuur. Wat ze wel mogen? In de natuur leven.
In het begin van het verhaal leven elf mensen in de wildernis. Het zijn uiteenlopende mensen die ieder eigen redenen hebben om uit het dagelijks leven weg in de Stad te gaan. Samen vormen ze het Collectief en leggen ze periodiek verantwoording af aan de Rangers die waken over het behoud van de Wildernisstaat.
In het Collectief zijn ook Bea en haar dochter Agnes. Ze zijn de stad ontvlucht omdat Agnes niet meer tegen de vervuilde lucht kon: het was vluchten of sterven. De wildernis biedt hen vrijheid en gezondheid, maar geen veiligheid. Mensen verongelukken, worden aangevallen door wilde dieren of worden ziek. Het leven in de wildernis is een onwerkelijke stap terug in de tijd. Het collectief leert te leven op het ritme van de natuur, leert de taal te spreken van de dieren. Ze worden een met de ongerepte aarde, zonder bemoeienis van mensenhanden die de natuur willen vormen en controleren.
Net als in het echte leven ontkomt men in de wildernis niet aan de grillen van de mens. Belust op macht, op zoek naar privileges en aanzien. De verhoudingen verschuiven. Net als de zon, maan en aarde om elkaar heen draaien, zo draaien Bea en Agnes om elkaar heen. Hun verstandhouding vertroebelt, juist op de plek die Bea uitkoos om haar dochter te redden. Hoe dicht ze ook bij elkaar zijn, ze raken verder van elkaar verwijderd.
Het leven in de wildernis wordt onzeker wanneer alle inwoners worden teruggeroepen. De verdeeldheid in de groep wordt enorm. Wat is de beste plek om te leven? De mysterieuze Privé zone waarover gesproken wordt? De vieze stad of de gevaarlijke wildernis?
‘Hadden ‘ze’ maar..’ is het eerste wat ik denk wanneer ik begin met lezen. De wereld is op, de mensen leven opeen in torenhoge flats. Dieren sterven uit en de natuur is velen onbekend. De nieuwe wildernis is een klimaatroman pur sang. Maar hoewel Diane Cook niet ingaat op wat er precies is gebeurd om het zo ver te laten komen, laat ze wel op indringende wijze zien wat de gevolgen zijn. En die zijn schrijnend.
Ondanks dat zijn de beschrijvingen van de prachtige natuur in de Wildernisstaat levend en beeldend. Cook weet het ritme, maar ook de kwetsbaarheid van de natuur zo prachtig te vangen dat het je als lezer duidelijk wordt gemaakt hoe zuinig wie hier op moeten zijn. Het is niet alleen de natuur die het verhaal tot zijn recht laat komen. Het zijn ook de mensen die moeten leven in deze omstandigheden. Relaties staan onder spanning, moeten flexibel zijn om te kunnen overleven in een barre wereld waar alles onzeker is. Diane Cook weet de moeder-dochterrelatie op prachtige wijze in woorden te vangen.. Hoe die relatie verandert, verschuift, maar de liefde blijft bestaan. Standvastig als die is. Want hoe de wereld ook verandert, de liefde tussen een moeder en dochter is sterker dan alles.
De nieuwe wildernis stond op Shortlist van de Bookerprize 2021. En dat is meer dan terecht.
—
Eerder verschenen op Boekenz
