Van iedereen worden offers verwacht
‘Zijn liefde voor een Japanse vrouw stelt een jonge rechter voor een onmogelijke keuze.’ De samenvattende tekst op de achterflap doet vermoeden dat de nieuwste roman van Kees van Beijnum een liefdesverhaal is. Dat is deels waar, maar De offers is veel meer dan dat. Het is een omvangrijke roman – zowel qua aantal pagina’s als qua inhoud – waarin Van Beijnum verschillende genres schijnbaar moeiteloos verenigt tot een boek dat van begin tot eind blijft boeien.
Tokio, 1946. De Nederlandse rechter Rem Brink is één van de rechters die helpt beslissen over het lot van de grootste Japanse oorlogsmisdadigers. Onvoorzien wordt hij verliefd op de Japanse zangeres Michiko, een liefde die gevaren oplevert, en niet alleen voor Rems huwelijk met zijn Nederlandse vrouw.
Morele bezwaren
Tot zover is de grote lijn vrij cliché: de rijke westerling die, eenmaal ver van huis, gemakkelijk valt voor de charmes voor een vrouw uit het Oosten – dat hebben we vaker gezien. Spannender wordt het wanneer blijkt dat er binnen het Tokio Tribunaal waar Brink deel van uitmaakt meningsverschillen bestaan over de juistheid van de aanklachten en de geëiste straffen. Wat betekent ‘misdaden tegen de vrede’ bijvoorbeeld?
‘De aanklacht misdaden tegen de vrede bezorgt hem een ongemakkelijk gevoel. Niet omdat hij er principieel iets op tegen heeft. Integendeel, hij vindt het een stap voorwaarts in het internationaal strafrecht, dit beginsel dat het maken van plannen voor een agressieve oorlog of het voeren ervan strafbaar stelt. Maar het is een nieuw concept, zo groen dat hij zich afvraagt of er al voldoende juridische onderbouwing voor bestaat.’
Brink twijfelt. Aanvankelijk alleen over de juridische procedure en de rechtvaardigheid daarvan, later ook over zijn gevoelens voor Michiko en zijn vrouw. Alsof een affaire nog niet erg genoeg is voor de man die zijn leven juist zo goed op orde dacht te hebben, blijkt Hideki, een neef van de Japanse zangeres ook nog in de problemen te zitten – problemen die met de hulp van Brink wellicht opgelost zouden kunnen worden, mits hij zich over zijn morele bezwaren heen kan zetten.
Over morele bezwaren gesproken: er ontstond commotie over de door Van Beijnum gebruikte bronnen. Precies één dag voor Van Beijnums boek uit zou komen beschuldigde Hugo Röling, de zoon van de rechter op wiens leven dit boek is gebaseerd, de schrijver ervan niet rechtmatig gebruik te hebben gemaakt van zijn bronmateriaal. Dit laat maar weer zien dat het vermengen van genres altijd een precaire zaak blijft.
Melodieuze, zwierige zinnen
Van Beijnum beschrijft elke actie, elke twijfel en elke gedachte van Brink, Michiko en Hideki tot in detail, waardoor expliciete karakterschetsen overbodig zijn: we kennen de personages door en door. De wisselingen van perspectief bieden bovendien elke lezer wat wils: politiek getinte vertogen, oorlog gerelateerde herinneringen of romantische overpeinzingen. Verschillende verhaallijnen die soms los van elkaar lijken te staan, maar die de auteur stukje bij beetje, zonder in één keer te veel weg te geven, knap bij elkaar laat komen.
Van Beijnums stijl leent zich goed voor een omvangrijke roman als De offers. Zonder te vervallen in een opeenstapeling van metaforen of vaag taalgebruik, weet hij in lange, melodieuze en zwierige zinnen een sfeer op te roepen die hij bovendien consequent vasthoudt. De relatie tussen Brink en Michiko krijgt daardoor van begin af aan iets bijna mystieks, waardoor hun liefde op papier uitstijgt boven het clichématige ‘westerse man ontmoet oosterse vrouw’-plaatje:
‘Hun communicatie verloopt in een voor hen beiden vreemde taal, die ze, zij nog meer dan hij, gebrekkig beheersen. Hun onbeholpenheid maakt dat ze in gesprekken nooit diep op iets in kunnen gaan, maar een enkel woord in haar eigen taal, die hij in het geheel niet beheerst, kan hem diep als een compleet sonnet van Shakespeare raken, de klank ervan verandert hem, maakt hem gelukkig. Hij probeert het woord op te slaan, een plaats te geven in het groeiende rijtje: glas, boom, vis, berg, rots – iwa.’
Toegegeven: ik was al een (gematigde) Van Beijnum-fan sinds het spannende Paradiso, en meer nog sinds Een soort familie. Nergens anders toont de auteur zich echter zo thematisch veelzijdig als in De offers. Met 508 bladzijdes is dit een relatief dikke roman. Van mij had het dit keer ook dubbel zo dik mogen zijn.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
