Geëngageerd geloven
[Recensie] In De ontdekking van de aarde heeft Huub Oosterhuis een selectie van zijn essays uit de periode 1950 – 2020 bij elkaar gebracht. Sommige stukken zijn herschreven, enkele nieuwe zijn toegevoegd. Hij zegt daarover: “Ze gaan over hoe mijn leven mijn leven werd. Over mijn onredelijk godsvermoeden, over ontmoetingen met dichters en denkers, vrienden en vreemden, over liefde en solidariteit”.
Dat is goed samengevat want in deze bundel wordt opnieuw duidelijk dat Huub Oosterhuis een kritisch en geëngageerd mens is die zich sterk betrokken voelt bij de samenleving en daarin niet zonder een diepere spirituele bron kan en wil leven. In die religiositeit is hij een mens die leeft in en uit de taal want die is hem zeer dierbaar. Hij weet de taal altijd zorgvuldig te gebruiken om wat hem bezielt met anderen te delen.
Oosterhuis heeft een goed gevoel voor de tijd waarin wij leven en voor wat er in mensen leeft, wat hen raakt en bezielt, hetgeen waarnaar zij op zoek zijn. Ook taal van dichters als Leo Vroman en Lucebert spreekt Oosterhuis aan evenals talrijke filosofen die aan bod komen. Ook zij voelen goed aan hoe de moderne mens in het leven staat zoals Anton van Duinkerken zegt:
“Ik sta alleen, geen God of maatschappij,
die mijn bestaan betrekt in een bezield verband” (p. 329).
De ontdekking van de aarde is ook een persoonlijk boek waarin Oosterhuis terugblikt op zijn jeugd, zijn religieuze vorming en de r.k. traditie waarin hij is groot geworden. Hij concludeert: “In de loop van jaren is het mij duidelijk geworden dat de Bijbel niet gaat over ‘de volheid van het eeuwige leven’, maar over de volheid van het leven op aarde’(p. 31), waarmee ook de titel van dit boek duidelijk wordt.
De Bijbel is daarin voor Huub Oosterhuis een belangrijke drijfveer en hij erkent dankbaar dat hij het nodige aan anderen heeft te danken: “Langzaam maar zeker ben ik een leerling van de Bijbel geworden, wegwijs gemaakt door met name drie Joodse leermeesters: David Flusser, Emmanuel Levinas en George Steiner”(p. 120). Vanuit deze religieuze bron gaat Oosterhuis ‘tegen de stroom in denken’ en hebben zijn gedachten iets visionairs omdat hij altijd de gangbare kaders met passie overstijgt.
In dit boek komt recente politieke geschiedenis vanuit een socialistische visie voorbij evenals de christelijke traditie die in de afgelopen tientallen is veranderd. Huub Oosterhuis is vanuit zijn geloof socialist en belijdt, zo mag je misschien wel zeggen, zijn sympathie voor socialistische politiek want ‘de mens de een naaste’. Dat is voor hem de essentie van de bijbel die ook politiek vertaald dient te worden. Prachtig is het essay over Prediker De zin van je leven.
Gezien het brede tijdvak (vanaf 1950) is het onvermijdelijk dat De ontdekking van de aarde hier en daar gedateerd is al zijn de drijfveren niet verouderd. Tegelijk weerspiegelt het daarmee ook iets van de actuele geschiedenis waarop de theologie van Huub Oosterhuis zo sterk en liefdevol betrokken is. De benaming ‘Een twijfelachtig monument’ waaronder Alain Verheij onlangs in Trouw dit boek recenseerde, is dan ook onredelijk zuur en niet op zijn plaats.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
