Nederlanders en oorlogsgeweld, 1914-1918

[Signalering] Volgens een nog altijd gangbare interpretatie heeft de Eerste Wereldoorlog nauwelijks sporen achtergelaten in het neutrale Nederland, met als gevolg dat het land gedurende het Interbellum mentaal en cultureel geïsoleerd was. Niet de ‘Grote Oorlog’, maar de Tweede Wereldoorlog werd het ijkpunt in de latere Nederlandse geschiedschrijving over de 20ste eeuw. Uit recent onderzoek is echter gebleken dat de invloed van de Eerste Wereldoorlog op de Nederlandse samenleving veel groter is geweest dan lange tijd gedacht. Kristels studie sluit hierbij aan. Aan de hand van dagboeken en representaties in de populaire cultuur, met name in de gedrukte pers en geïllustreerde bladen, onderzoekt zij hoe Nederlanders het militaire geweld duidden. Vervolgens vergelijkt ze deze waarnemingen met die in de oorlogvoerende landen Duitsland en Groot-Brittannië. Haar conclusie is dat er belangrijke parallellen zijn. Zo was in alle drie de landen sprake van een mengeling van fascinatie en angst met betrekking tot de zich snel ontwikkelende militaire technologie.

Toch waren er ook wezenlijke verschillen. Zo was er in het neutrale Nederland sprake van een frustrerende machteloosheid tegenover met name de oorlog op zee, die grote consequenties had voor de Nederlandse economie. Betrokkenheid bij de eigenlijke oorlog, bijvoorbeeld in de vorm van schendingen van het luchtruim door zeppelins en vliegtuigen, bleef beperkt tot de grensregio. In de oorlogvoerende staten hadden daarentegen grote delen van de bevolking direct met de oorlog te maken, omdat familieleden militair ingezet werden. Waren Frankrijk en België in de vergelijking betrokken, dan waren de verschillen in ervaring ongetwijfeld nog veel groter uitgevallen.

—

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine