"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De Opstand

Vrijdag, 26 oktober, 2018

Geschreven door: M. Jacob
Artikel door: Hans Vervoort

Gevechten op het klein-seminarie en aan de evenaar

[Recensie] Het gereformeerdendom heeft de afgelopen jaren een monopolie gehad in de literaire verwerking van jeugdtrauma’s, en ik vroeg me wel eens af waar de katholieken bleven. Alhoewel de grote en kleine zonden beneden de rivieren wat makkelijker weggewist worden, is de handel in vergeving daar het privilege van pastoors en kapelaan, en het is niet zo lang geleden dat die macht het leven van de kleine katholiek beheerste.

In Het vermoeden schildert Jean Severeijns een drieluik van jongensleed in een zwaar katholieke omgeving, waar God Alles Ziet, weinig tot niets mag en de katechismus antwoord geeft op alle vragen: “Is er meer dan één God? Er is maar één God. Heeft God altijd bestaan? God heeft altijd bestaan: Hij is eeuwig.” Het eerste verhaal in deze bundel beschrijft de laatste jaren van de oorlog, en het opgroeien in een gezin met acht kinderen, vader en moeder eeuwig slovend om de eindjes aan elkaar te knopen, onder het goedkeurend oog van de stereotype kapelaan: “Hij rook naar sigaren, reed op een damesfiets, werd door iedereen eerbiedig gegroet, was vriend met de burgemeester en de dokter, en in de mis mocht hij alleen God vasthouden.”

Vader is slager en het hele huis èn de tuin is aan die bezigheid gewijd. “Onze tuin was een begraafplaats van restanten koeien en varkens: schedels ribbenkasten, stukken vacht en hoeven. Het kon je gebeuren dat je dan zelfs plotseling met je schoenen in de gifgroene blubber van stinkende rottende ingewanden stond of op koeieogen trapte.” Omdat vader ook aan Duitsers verkoopt en het vlees verpakt in overbodige Volk en Vaderlands, wordt het gezin als NSB-gezind beschouwd en na de bevrijding ontsnapt het ternauwernood aan de spontane volkswoede.

De ik-persoon in deze verhalen is het klassieke lulletje rozewater: altijd de laatste om gekozen te worden bij het voetballen, te teer voor het slagersvak, braaf in het leren van de katechismus, bang voor alles wat God verbood maar wat zijn lichaam toch doet, zodat hij elke erectie bij een andere kapelaan probeert te biechten. Lulletjes rozewater met hersens kwamen in die tijd nogal snel in aanmerking voor een roeping als priester en als vanzelf belandt de ik-persoon op het klein -seminarie.

Boekenkrant

Daar speelt het derde verhaal zich af, en de schrijver noemt die periode een oorlog die duurde van 1946 tot 1950. “Oorlog, belichaamd in de persoon van één man: de President, honderdtwintig kilo mens, godgewijd, gedoctoreerd ergens in Duitsland, geheim Kamerheer van de Paus, geheim, heimelijk, één brok onderdrukt geweld, dat overal en op elk moment kon losbarsten, de President, dictator, op weekdagen in het zwart, op feestdagen in het paars, een beer in het paars, even log als agressief, monseigneur Van der Em.”

Het klein-seminarie blijkt een oord van verstikking, want God laat niets van Zijn liefde merken. De leerlingen leven onder een strak regime en worden met argusogen bespied op mogelijk homosexueel gedrag. Elke vriendschap met een lotgenoot betekent verdenking en mogelijke verwijdering en dus schande voor de familie.
De President houdt elk verdacht contact in de gaten en staat klaar om de leerling voor onderzoek te sturen naar een bevriende psychiater. Dat overkomt tenslotte ook de ik-figuur en het is het begin van de grote woede die hem ten slotte bevrijdt.

Het Vermoeden is een zeer pissig boekje, waarin de boosheid het gelukkig wint van het zelfbeklag en met slagersvakmanschap de zalvende teksten van de religieuze elite ontleed worden. Een genoegen om zoiets te lezen. Alhoewel Severeijns meestal nauwkeurig formuleert, kan ik toch aanraden om in een tweede druk iets te veranderen aan de beschrijving van de dagelijkse bezigheden van moeder in de woonkamer van de slagerij: “In dat hok speelde zich ons leven af, bracht mijn moeder acht kinderen groot, kookte ze, (….).” Zó vuil kan het badwater niet geweest zijn.

Eerder verschenen in NRC-Handelsblad en op www.hansvervoort.nl


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

De Opstand