"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De platte aarde

Zondag, 10 mei, 2020

Geschreven door: Frank Verhoft
Artikel door: Nico Voskamp

Leven op een pizza

[Recensie] Wist u het al? We leven op een platte aarde: onze planeet is geen bol maar plat als een dubbeltje. Zo zonderling als dat voor veel mensen zal klinken, zo serieus wordt dat ‘feit’ genomen door een grote groep mensen. Frank Verhoft dompelde zich een jaar lang onder in de denkwereld van de zogenaamde platte-aarders en schreef er dit onthutsende boek over.

Netjes academisch loopt Verhoft eerst de chronologisch gerangschikte bronnen voor de platte-aarde theorie af. Als oudste is daar vanzelfsprekend de Bijbel, die drie belangrijke basisideeën poneert voor moderne platte-aarders: de aarde is plat, beweegt niet en ze wordt afgedekt door een koepel. Ten tijde van het ontstaan van de Bijbelteksten kwam dat wereldbeeld inderdaad overeen met het algemene geloof.

Pas later komt de echte wetenschap, die met voortschrijdend inzicht een beter eh… inzicht verschaft. Dat laat Verhoft zien met de tijdlijn die loopt langs de Oude Grieken, de Arabische geleerden, de kerkvaders uit de Middeleeuwen, Aristoteles, Copernicus, Ptolemaeus, Newton, tot aan Foucault die met zijn slinger het Corioliseffect aantoonde en daarmee een belangrijke bouwsteen aandroeg voor het ronde-aarde bewijs.

Wetenschap is ook maar een mening, blijft echter het hardnekkige uitgangspunt van de platte-aarders. Eén van de eerste aanjagers van dat idee is Samuel Birley Rowbotham, die in 1865 het boek publiceerde: Zetetic Astronomy. Earth not a globe!. Rond die tijd begonnen allerlei semi-natuurkundigen, hardcore Bijbelvolgers en charlatans de spectaculaire theorie van een pannenkoekvormige aarde te misbruiken om geld te verdienen. Met lezingen, of het uitschrijven van een onwaarschijnlijke weddenschap die breeduit in de toenmalige pers kwam. Het is alsof je het huidige debat in de media volgt. De wetenschap: “De aarde warmt op.” Sommige politici: “Bakerpraatjes, niks aan de hand.”

Boekenkrant

Zo gaat het platte-aarde geloof in de loop der jaren gelijk op met het ongeloof. Tegenover de vrije jongens of religieuze fanaten met hun lezingen staan de onderzoekers en nog later de ruimtereizen met fotomateriaal als bewijs. Het baat niet. De platte denkers laten zich door niets van hun standpunt afbrengen. Tot op de dag van vandaag blijven ze bij hun standpunt. Het is zelfs zo dat de complottheorieën in onze tijd juist weer een zekere amusementswaarde krijgen, zeker als ze door influencers gedeeld worden op sociale media: 

“Video’s die zich kritisch uitlaten over het fenomeen, duiken zelden of nooit op in de speellijsten of de suggesties die YouTube de kijker voorschotelt. Op deze manier versterken de sociale media de neiging die alle mensenhersenen hebben: de drang om de ideeën die men reeds heeft, te bevestigen en bevestigd te zien worden, en informatie die de bestaande denkbeelden tegenspreken, te negeren. In het Engelse jargon heet dit confirmation bias. De algoritmes van YouTube en andere sociale media stellen deze zwakte in het menselijk denken zwaar op de proef en buiten de drang naar bevestiging zeer doeltreffend uit.” 

Wat geloven Platte-aarders nu eigenlijk concreet? Dat onderzoekt Verhoft uiteraard ook. Het platte-aarde denken blijkt onderdeel van een groter geheel dat bekend staat als het ‘conspiratisme’. Dat is het geheel van samenzweringsverhalen die steeds absurder worden, inhoudelijk steeds minder substantieel zijn en moeilijker weerlegd kunnen worden. Complotten zijn het, die de werkelijke wereld verhullen van geheimzinnige aliens die vanuit Atlantis de aarde besturen. Of stiekem een connectie aanbrengen tussen het Corona-virus en 5G-zendmasten.

In de loop der tijd is er een soort professionalisering ontwikkeld bij de complotdenkers – men gebruikt wetenschappelijke en andere argumenten die tegen hen gebruikt worden, nu juist om zich te verdedigen. Alles wat niet in hun complottheorie past is immers verzonnen of door een geheim genootschap/samenzwering gestuurd en dus onbetrouwbaar. Nuttig is daarom het hoofdstuk dat Verhoft aanreikt met strategieën om juist wél met de complotters te kunnen communiceren. Voor zover mogelijk, natuurlijk.

Met dit speurwerk komen de denkbeelden van de platte-aarders in beeld. Een blik op een verbijsterende wereld.

Ook verschenen op Nico’s recensies