"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De pool

Vrijdag, 21 april, 2023

Geschreven door: J.M. Coetzee
Artikel door: Roeland Dobbelaer

Moderne liefde

[Column] Miley Cyrus haalt op dit moment wereldwijd de nummer 1-positie van de hitlijsten met haar aangrijpende nummer Flowers over haar relatie met acteur Liam Hemsworth. Na een jaar huwelijk ging het stel uit elkaar, Hemsworth bleek Cyrus met verschillende vrouwen bedrogen te hebben, in hun eigen huis.

Flowers lijkt een vrolijk dansnummer, maar de teksten vertellen het tegendeel: 

“We were good, we were gold
Kinda dream that can’t be sold
We were right ’til we weren’t
Built a home and watched it burn

Mm, I didn’t wanna leave you, I didn’t wanna lie
Started to cry, but then remembered I

Kookboeken Nieuws

I can buy myself flowers
Write my name in the sand
Talk to myself for hours
Say things you don’t understand
I can take myself dancing
And I can hold my own hand
Yeah, I can love me better than you can”

Dan maar liever alleen, zonder man kan ik me ook vermaken, zingt Cyrus. Ze is tegenwoordig niet de enige. Je hoort er niet alleen haar collega popdames over… Ik las de afgelopen maanden verschillende romans van jonge vrouwen, waarin de problematische relatie met mannen het thema is. Onbehagen met mannen, zo zou je deze boeken van een gemene deler kunnen voorzien. In Zij. beschrijft Maaike Neuville een verwoestende relatie tussen student Ada en haar twintig jaar oudere docent op de toneelschool. In Kleine haperende vluchten van Femke Brockhus verdwijnt een jonge moeder en laat ze haar baby en vriend alleen achter. Je krijgt niet helemaal door wat er aan de hand is, maar lekker liep de relatie tussen de twee jonge ouders niet. In Ananda Sernés’ Nachtbloeiers probeert Eliza haar leven weer op de rit te krijgen, nadat het uitging met haar belerende en dominante vriend Andreas. Ook tracht ze de zelfmoord van haar vader te doorgronden en daarmee in het reine te komen. Wat doen mannen (jonge) vrouwen aan?, kun je je afvragen. 

Terwijl ik doorkreeg waar het nummer van Miley Cyrus over ging, met dank aan mijn dochters ( ik volg de popmuziek wat minder tegenwoordig), las ik De Pool, de laatste roman van J.M. Coetzee. De Pool is een briljante vertelling over de romance tussen de Poolse pianist Witold en de Catalaanse Beatriz. Hij is de zeventig voorbij, zij moet nog vijftig worden. Ze ontmoeten elkaar in Barcelona bij een recital van Witold. Omdat hij de onuitsprekelijke achternaam heeft noemen Beatriz en haar metgezellinnen die het organisatiecomité van de recital vormen, hem ‘de Pool’. Na afloop is er een gezamenlijk etentje. Beatriz doet haar best het de Pool naar de zin te maken, hij is per slot van rekening een beroemd pianist, en ze vraagt hem het hemd van het lijf. De oude man raakt gecharmeerd van de veel jongere Beatriz. Na een paar weken ontvangt ze een mail van hem, hij is verliefd geworden en vraagt plompverloren of ze haar leven in de steek wil laten en met hem op reis gaat naar Brazilië. Beatriz peinst er niet over, ze is getrouwd, heeft twee volwassen kinderen, haar man gaat regelmatig vreemd met haar goedkeuren, ze slapen gescheiden. Maar de avances van de Pool doen haar toch het nodige. Na  een tweede ontmoeting nodigt ze hem uit op Mallorca, waar Beatriz en haar man een familiehuis hebben. Ze zwemmen, gaan uit eten, bezoeken het eiland. Ondanks dat het contact niet echt warm te noemen is, bedrijven ze de liefde, of beter, hij bedrijft de liefde met haar, zij blijft passief, helpt hem een beetje bij de liefdesdaad, drie nachten lang.

Spiegel
Na deze ontmoeting staakt Beatriz het contact. Na een paar jaar krijgt ze het bericht dat Witold is overleden. Met de verwikkelingen die dan volgen krijgen we enig inzicht in de beweegredenen van Beatriz om die jaren eerder toch het contact met de Pool aan te gaan en zelfs met hem naar bed te willen. Ze verwijt hem dat hij niet genoeg zijn best gedaan heeft voor haar, dat hij er vanuit ging dat ze plompverloren voor hem zou vallen. Kern van het boek is dat Coetzee met zijn novelle ons mannen een spiegel voorhoudt. De Pool is de belichaming van de moderne man die niet meer weet hoe hij een vrouw moet veroveren, en vervolgens lief te hebben en te houden. We zijn prutsers, bakken er niets van. Beatriz had best wel zin in een nieuwe liefde, zou je kunnen concluderen, maar dan echte liefde. De Pool maakt het zich te gemakkelijk, een paar mails sturen en denken dat het wel geregeld is, dat hij zo een vrouw als Beatriz kan krijgen. Los van het feit dat Coetzee vrouwen zo wel een hele traditionele passieve en afwachtende rol toebedeelt, is er toch wel iets voor Coetzee’s pleidooi te zeggen. In de wetenschap dat ik nu met Coetzee’s ideeën aan de haal ga, komen ze zo op mij over: Liefde en seksualiteit zijn tegenwoordig te veel gericht op het snelle genot en te weinig op duurzame relaties. Coetzee lijkt terug te willen naar voorbije tijden waarin galant zijn, geduld hebben en uitgesteld verlangen nog belangrijke voorwaarden in het liefdesspel waren. Met andere woorden: heren, doe eens meer je best! Maak er een feest van, beschaafd, galant, hoffelijk en geef het allemaal even wat tijd. Het gaat om de liefde, for God’s sake. Misschien moeten we in de liefde gewoon weer trouw zijn aan elkaar, er voor gaan, leve de romantiek. En die eikel van een Liam Hemsworth sturen we snel een exemplaar van De Pool. Kan hij zijn leven mee leren beteren. 

Boeken van deze Auteur:

De schooldagen van Jezus

Over fictie, waarheid en psychotherapie