Een echte pageturner
[Recensie] De jonge Iris kan maar net in haar onderhoud voorzien door het beschilderen van poppenhoofden, samen met haar tweelingzus Rose. Het is niet wat ze wil, maar ze lijkt niet aan dit leven te kunnen ontsnappen. Tot ze het aanbod krijgt van de talentvolle kunstschilder Louis om model voor hem te komen staan. Ondanks de protesten van Rose en haar ouders, neemt Iris het aanbod aan.
Het is alsof er een wereld voor haar open gaat. Ze heeft nu een eigen kamer, krijgt schilderlessen van Louis en ontdekt de vrijheid. Er bloeit iets moois op tussen Iris en Louis en het leven van Iris lijkt eindelijk ten goede te keren. Maar op de loer staat de griezelige taxidermist Silas, die een obsessie heeft opgevat voor Iris en het in zijn hoofd heeft gehaald dat zij voor hem bedoeld heeft. Met geduld en geslepenheid plant hij zorgvuldig een toekomst voor hen, zonder dat Iris hiervan af weet of hier enig verlangen naar heeft. Silas gaat steeds meer op in zijn eigen wereld en niets lijkt hem te kunnen afhouden van zijn snode plannen.
De poppenfabriek is de debuutroman van Elizabeth Macneal, maar dat is niet te merken. De schrijfster weet precies hoe ze de lezer bij de les moet houden en drijft de spanning op tot het punt waar je eigenlijk op de laatste bladzijde wil spieken. De hoofdstukken volgen de ene keer Iris, de andere keer Silas en er zijn ook hoofdstukken gewijd aan de kleine Albie, die door klusjes te doen voor Silas (zoals het brengen van dode dieren die Silas kan opzetten) hoopt een kunstgebit bijeen te sparen. De schrijfster laat er geen twijfel over bestaan wat de bedoelingen zijn van Silas en dat maakt dat je nagelbijtend zit af te wachten tot hij toeslaat. Zijn psychopathische gedachtegang is huiveringwekkend goed beschreven en je krijgt steeds meer een afkeer van hem, ook omdat hij omgeven wordt door een onplezierig riekende, chemische geur die zijn komst steevast aankondigt.
Er wordt een nietsontziend, realistisch beeld geschetst van de armoede die het leven van de mensen bepaalt in het Londen van 1850. De straten zijn vies, mensen wassen zich amper en als je geen werk hebt, ben je verloren. Men is bezig met overleven en persoonlijke ontwikkeling, waar Iris zo naar verlangt, is bijzaak. Vrouwen moeten voldoen aan een bepaald beeld en als je dit niet doet, word je er op afgerekend. Dit wordt benadrukt door de tegenstelling tussen Iris, die voor zichzelf kiest en Rose, die voor acceptatie gaat.
Hoewel ik op een gegeven moment gruwelde van alle expliciete beschrijvingen (opgezette dieren, stinkende mensen, bloederige taferelen) is De poppenfabriek wel een echte pageturner. De spanning loopt gestaag op en is op een bepaald moment bijna onhoudbaar. Het ontwikkelingsproces van Iris wordt zo begrijpelijk in kaart gebracht, dat je jezelf in haar herkent en met haar meeleeft.
Tegelijkertijd word je je ervan bewust hoe bepalend de plek is waar je opgroeit en hoe groot of hoe klein je kansen daardoor zijn op een vervullend leven. De Poppenfabriek is een tijdsdocument en het verhaal van een vrouw die de moed heeft om haar dromen te volgen. Vier sterren voor dit spannende boek.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
