"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De preek van de leek

Zondag, 7 maart, 2021

Geschreven door: Diverse Auteurs
Artikel door: Evert van der Veen

Verhalen met zeggingskracht

[Recensie] Al een aantal jaren wordt in Amsterdam op initiatief van de Doopsgezinde gemeente en de Protestantse Kerk van Amsterdam de ‘preek van de leek’ gehouden. Dit concept heeft inmiddels in meerdere plaatsen navolging gevonden en het concept is overal min of meer hetzelfde. Bekende mensen die geen theoloog zijn en vaak ook geen expliciet religieuze achtergrond hebben, worden uitgenodigd om in november een ‘preek’ te houden. Per jaar zijn er vier sprekers.

Preek van de leek: zo’n titel ‘kan’ tegenwoordig al moeten veel mensen niet zo veel van preken hebben en heeft menigeen daar geen goede herinneringen aan. Het woord roept vaak minder gunstige associaties op: eenrichtingsverkeer, dogmatisch getint verhaal, niet bij de tijd om maar iets te noemen. Maar ‘preek van de leek’ kan juist weer wel. Nu krijgen anderen – eindelijk – de kans om iets te zeggen en wordt het monopolie van dominees op de kansel doorbroken.

Leken hebben zeker iets te zeggen. Wat opvalt is dat de 25 sprekers in Preek van de leek dicht bij zichzelf blijven en er een zeer persoonlijk verhaal van maken door over eigen levenservaringen te vertellen en dit met één of meerdere Bijbelteksten verbinden. Dat is ook het doel van deze preken al is komt die koppeling niet bij iedereen even sterk uit de verf. Toch is het is voor de (s)prekers het uitgangspunt voor een zinvolle beschouwing over waarden in ons leven en een menselijke reflectie over wie wij zijn.

Zo denkt Karin Bloemen na over verantwoordelijkheid en zij werkt dat mooi uit naar verschillende dimensies van ons leven.

Boekenkrant

De bijdrage van filosofe Désanne van Brederode stelde mij wat teleur. Hij is (te) lang en mist een duidelijke pointe. Haar thema “Steeds meer een mens onder mensen worden” had scherper verwoord kunnen worden.

Jurist Geert Corstens heeft een waardevol verhaal over de moeite en kracht van vergeving en illustreert dat met pakkende voorbeelden, al komen de bijbelgedeelten niet zo duidelijk in zijn preek naar voren.

Het verhaal van politica Kathleen Ferrier is best de moeite waard maar is meer informatief van karakter en mist de ondertoon van een inspirerend betoog. Dat doet Femke Halsema wel in haar preek waarin zij aan het slot een oproep doet: “Wees hier aanwezig. Wees een reisgenoot,” (p.62–63).

Columnist Bas Heijne nam 1 Corinte 13, een poëtisch getint gedeelte over de liefde, als uitgangspunt en weet de verbinding tussen bijbel en leven goed te leggen. Mooi is wat hij vertelt over Vincent van Gogh om goed te kijken naar elkaar en ook naar deze bijbeltekst.

Leoni Jansen, presentatrice en zangeres heeft als uitgangspunt het evangelieverhaal over een vrouw die op overspel is betrapt en daarom bij Jezus wordt gebracht. Leoni vertelt een intens verhaal over vergeving: haar moeder leerde een jongen kennen die in de oorlog ‘fout’ was en haar oma, van Joodse afkomst, zei: “Kom er maar bij jongen, we maken allemaal fouten in ons leven”, (p. 101). Ook Edith Schippers staat stil bij deze vrouw die volgens de toenmalige joodse wetgeving gestenigd zou moeten worden. Zij maakt dit gegeven actueel en herkenbaar. Wij stenigen niet maar veroordelen mensen op een ándere manier.

Minister Hugo de Jonge staat stil bij Psalm 8, over de schepping en de plaats van de mens daarin. Hij is religieuzer dan in politieke presentaties blijkt en zijn meest behartigenswaardige uitspraak vond ik deze: “Geboren worden is een opdracht”, (p. 123).

Bij veel sprekers is er een sterke betrokkenheid op de samenleving en de wereld. Het verlangen naar gerechtigheid klinkt sterk door bij Lilianne Ploumen, Jan Pronk en Fred Teeven.

Hella de Jonge, beeldhouwster en schrijfster, staat indringend stil bij de Tweede Wereldoorlog en vertelt daar een aangrijpend persoonlijk verhaal over. Rosita Steenbeek doet dat ook en legt een sterke verbinding tussen Esther die het opneemt voor haar volk en de Kristallnacht in 1938.

Eerder verscheen een soortgelijk Preek van de leek, samengesteld door Trouw journalist Nico de Fijter. Er lijkt behoefte aan deze boeken te zijn. Al gaan de meesten van ons – al lang – niet meer naar de kerk, we staan wel open voor een bezinnend en inspirerend verhaal. Dit boek De preek van de leek voorziet daar zeker in.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles