Vooruit Macron, verzin een list
De eerste zin
“Op het eerste gezicht bepalen natuurlijke grenzen de omvang van Frankrijk.”
Recensie
Voor het eerst sinds De Gaulle kijkt Europa nog eens hoopvol naar Frankrijk. Emmanuel Macron zal zijn land, de EU en volgens sommigen zelfs de wereld redden, wat niet mis is voor een links-liberaal met trans-atlantische sympathieën. Wie Macron in daden en gedachten wil begrijpen, kan echter niet om de geschiedenis van zijn land heen. Niek Pas, docent hedendaagse geschiedenis in Amsterdam, schreef er een boek over dat je heel snel en op bijzonder toegankelijke wijze doorheen plaats en tijd leidt, zonder ooit oppervlakkig te worden, van Lascaux tot Parijs, en van Vercingetorix tot Macron, want zo actueel is De razende republiek, een geschiedenis van Frankrijk in vogelvlucht inderdaad.
Tekenend voor de no-nonsens-aanpak van Pas is dat hij op zoek gaat naar de waarheid achter de mythe en daardoor ook iets toont van de Franse ziel. Al is dat natuurlijk altijd een heikele zaak. Dat de Franse Revolutie helemaal niet de eerste was en dat ook ‘Mai 68’ internationaal al een paar keer was voorgedaan, geloven de meeste Fransen bijvoorbeeld niet. Enig realiteitsbesef zou hen echter geen kwaad doen. Hun land is niet langer een koloniale mogendheid en de Franse cultuur wordt in de rest van de wereld als een van vele gezien. Neem daarbij dat Frankrijk sinds de jaren 1970 in een nimmer aflatende economische, sociale, demografische en politieke crisis verkeert en meteen is duidelijk waar het schoentje wringt. “Alleen een god kan ons redden,” zei de in Frankrijk bijzonder populaire Duitse filosoof Heidegger ooit. Wellicht, denken we dan, met Macron als zijn messias.
—
3 vragen aan Niek Pas
Krijgt Emmanuel Macron Frankrijk weer op de rails?
Pas: “Hij wordt nu al le président jupitérien genoemd, naar de Romeinse god Jupiter die heerste over de aarde, de hemelen en alle andere goden. Hoger kun je dus meer, en net zo hoog zijn de verwachtingen. Macron straalt positivisme en een nieuwe dynamiek uit. Op psychologisch vlak breekt hij daardoor met het onmiddellijke verleden van Sarkozy en Hollande. Sarkozy werd vleugellam gemaakt door de economische crisis en Hollande had dan weer geen ruggengraat en geen présence. Je mag de invloed van dergelijke psychologische en symbolische factoren niet onderschatten. Eind jaren negentig woonde ik in Parijs. Het ging Frankrijk kortstondig weer voor de wind. Het won zelfs het WK voetbal. Je voelde hoe de maatschappij opveerde en de onvrede als sneeuw voor de zon verdween. Misschien kan Macron voor eenzelfde psychologische lift zorgen.”
Macron slaagde er met moeite in meer dan 40 procent van de kiezers naar het kieshok te lokken. Sarkozy kreeg indertijd zowel in de eerste als in de tweede ronde 80 procent op de been. Wat zegt dat over Macron?
Pas: “Dat vertekent inderdaad enorm. Een groot deel van het Franse electoraat ziet helemaal niets in Macron. Kiezen tussen Le Pen en Macron was voor extreem links ‘kiezen tussen de pest en de cholera’. Dat is een sterke uitspraak. Wat je echter ook ziet is dat noch extreem links noch extreem rechts veel kiezers hebben kunnen overtuigen tijdens de parlementsverkiezingen. Mogen we daaruit besluiten dat de Fransen het helemaal laten lopen? Ik hoop het niet. Misschien zit er gewoon een denkfout in het huidige Franse kiessysteem waarbij de parlementsverkiezingen heel kort na de presidentsverkiezingen vallen. Dat is in 2002 ingevoerd. Het is opmerkelijk dat de opkomstcijfers voor de parlementsverkiezingen sindsdien achteruit gaan. Een president moet een parlementaire meerderheid hebben, lijkt het publiek te denken, waarna men hem die ook bezorgt. Mensen die tegen zijn, blijven dan liever thuis.”
Macron wil de arbeidsmarkt hervormen. Hoe groot is de kans dat we een hete herfst krijgen in de straten van Parijs?
Pas: “Die hervorming moet er komen, dat zegt iedereen. En dat zeggen ze al twintig jaar. De lakmoesproef van Macrons beleid zal dus inderdaad zijn of hij de vakbonden kan overtuigen van de noodzaak van zijn hervormingen. Kan Macron ervoor zorgen dat er geen drie maanden gestaakt wordt, maar slechts drie dagen? Dat wordt de vraag die zijn politieke toekomst zal bepalen. In tegenstelling tot veel van zijn voorgangers is Macron echter een onderhandelaar. In 2015 kwam hij onder Hollande met zijn vernieuwde arbeidswet. Hij had daar met heel veel mensen over gesproken en dacht een meerderheid van de volksvertegenwoordigers achter zich te hebben. Alleen koos premier Valls er domweg voor om die wet er bij decreet door te drukken, wat garant stond voor heel veel vijandigheid. Waarschijnlijk is Macron nu al aan het praten met de bonden. Vast staat dat hij het niet altijd makkelijk zal krijgen. Weet je nog wat Heer Bommel zei wanneer hij in de rats zat? ‘Vooruit Tom Poes, verzin een list.’ Laat ons hopen dat Macron de Tom Poes van de Franse politiek wordt.
—
Eerder verschenen in Knack
