Hoofdstedelijke bron van inspiratie
[Recensie] Het boek De schilders van Amsterdam heeft een geografische opzet en neemt de lezer mee langs allerlei plaatsen en wijken van de stad. Amsterdam heeft in de loop der eeuwen meerdere kunstenaarskolonies gekend die werden geboeid door ‘het schilderen van de alsmaar groeiende stad’.
Een prachtig overzicht van de middeleeuwse stad is het schilderij Gezicht op Amsterdam van Jan Christiaensz. Micker, dat omstreeks 1540 wordt gedateerd. De kern van de stad met zijn typerende grachten is hier goed zichtbaar. Jacob van Ruysdael doet met zijn Panoramisch gezicht op Amsterdam richting het IJ iets vergelijkbaars. Het schilderij is ruim een eeuw later tot stand gekomen, in de jaren 1665 tot 1670. Vermeldenswaardig is dat Van Ruysdael het schilderde vanaf het dak van het Nieuwe Stadhuis op de Dam, het huidige paleis. Johannes Lingelbach schilderde in 1656 Gezicht op de Dam en de vele mensen die hij afbeeldde, maken dit tot een levendig tafereel.
Het bekende schilderij De bocht van de Herengracht, bijgenaamde De Gouden Bocht, van Gerrit Berckheyde uit 1671/1672 laat zien dat de bouw op dat moment nog in ontwikkeling is. Er zijn nog diverse lege plaatsen waar huizen zullen worden gebouwd; de bouwmaterialen liggen al klaar. Jan van der Heyden tekende tussen 1660 en 1670 Keizersgracht met Westerkerk. Er zijn meer fraaie schilderijen van de grachten van Amsterdam waaruit blijkt dat deze door de eeuwen heen een boeiende bron van inspiratie zijn geweest. Bijzonder fraai van kleur en lichtglans is het schilderij van Cornelis Springer getiteld Quasi-huis van Rembrandt in de Sint Anthoniebreestraat, uit 1853. Eveneens van hem, in mooie renaissance- stijl geschilderd, is de Oudezijdsvoorburgwal uit 1878.
Een voorloper van het impressionisme is het sfeervolle schilderij van Nicolaas van der Waay Vrijdagavondconcert in Artis. Het is interessant omdat het laat zien dat Artis destijds ook een culturele functie had. Ook het weesmeisje van Van der Waay, lezend in een boek, biedt een mooi tijdsbeeld en wordt tussen 1890 en 1910 gedateerd. Hij maakte ook aquarellen van de openingsavond van het Concertgebouw in 1888 met chique geklede vrouwen.
Bijzonder is dat vanaf eind 19e eeuw ook industriële objecten zoals de suikerfabriek worden geschilderd. George Hendrik Breitner maakte in 1891 werken van de bouwput van het Wilhelmina Gasthuis met daarop de heistellingen.
Interessant zijn de foto van Van der Waay in zijn atelier en de bladen uit het schetsboek van George Hendrik Breitner uit de jaren 1887 tot 1891. Van hem is het schilderij Gezicht op de Keizersgracht, hoek Reguliersgracht in prachtige herfstkleuren en een elegant geklede vrouw op de voorgrond.
De schilders en schilderijen worden steeds voorzien van historische en culturele achtergronden. In 1820 werd de Stadstekenacademie opgevolgd door de Koninklijke Akademie van Beeldende Kunsten. Verder besteedt het boek aandacht aan schildersverenigingen, de Haagsche School en kunsthandelaren. Ook is buitenlandse schilders als Claude Monet en Warsily Kardinsky komen in dit boek voor.
Dit boek De schilders van Amsterdam brengt mooi de ontwikkeling van de stad en de schilder- en tekenkunst in beeld. Er komen vrij veel portretten voor in dit boek terwijl bekende gebouwen als de Oude Kerk, Nieuwe Kerk, Rijksmuseum, station ontbreken.
Werner van den Belt is kunsthistoricus en werkte als tentoonstellingsmaker voor onder andere het Cobra Museum in Amstelveen, CODA in Apeldoorn en Paleis Soestdijk. In 2018 werd hij benoemd als directeur bij De Zwarte Tulp in Lisse, een museum voor cultuurhistorie in de bollenstreek. In 2021 moest Van den Belt het museum verlaten vanwege bedrijfseconomische redenen tijdens de corona-crisis. Hij publiceerde over onder andere Karel Appel en Amando. Bob Hardus is journalist en werkte eerder mee aan een boek in dezelfde serie De schilders van Duin-en Bollenstreek.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
