Typisch Fryslân
[Recensie] In De schilders van het Friese land wordt het boerenleven door ruim honderd kunstenaars verbeeld in landschappen, dieren en boerderijen. De variatie in stijl is groot: de schilderijen zijn realistisch, figuratief, impressionistisch, expressionistisch, naïef of abstract van karakter hoewel de nadruk op de realistische, romantische stijl valt.
De indeling van het boek gaat van ‘Oude landschappen’ naar ‘Nieuwe landschappen’ en daar tussenin zijn er andere thematische hoofdstukken. Ieder hoofdstuk heeft een cultuurhistorische inleiding waarin maatschappelijke ontwikkelingen worden beschreven. Het Friese landschap van klei, zand en veen is evenals de samenleving voortdurend in ontwikkeling en dat komt in de ruime toelichting bij de schilderijen ook weer naar voren. De fabricage van boter en kaas en de komst van coöperaties komen ook ter sprake.
Earnewâld
Het is te merken dat de auteur zijn cultuurhistorische achtergrond in het agrarische leven heeft omdat dit boek vrijwel uitsluitend aandacht aan het Friese platteland besteedt. De elf steden, de vele dorpen met hun Romaanse kerken krijgen in dit boek amper aandacht en dat is toch wel jammer. Nu worden de weilanden zeer ruim belicht geweest en dat gaat ten koste van andere elementen die ook kenmerkend zijn voor deze provincie. Stadjes als Bolsward en Hindelopen, de meren in de Zuidwesthoek, de dijken en de havens van Lemmer en Harlingen om maar iets te noemen had ik ook graag in dit boek teruggezien evenals het bos van Gaasterland en rond Appelscha, waar ook duinen zijn, of het nationaal park Earnewâld. Al zijn er wel enkele stadsgezichten van vroeger in Leeuwarden.
Ids Wiersma
Dat neemt niet weg dat er mooie schilderijen in dit boek bij elkaar zijn gebracht. De ‘Hannekenmaaiers’ van Ids Wiersma (1878 – 1965) uit 1930 is een romantisch ogend beeld van het werk in de oogsttijd. Van hem zijn meerdere werken opgenomen. De stijl doet denken aan de albums van Verkade, waarvan in de 20e eeuw 35 werden uitgebracht, met teksten van Jac. P. Thijsse.
Jacob Symons Bonga (1758 – 1848) was koopman in ijzerman maar ook schilder en glazenmaker. Zijn ‘Gezicht op Deinum’ is bijzonder sfeervol. Er is ook een schilderij van Jopie Huisman, aan wie een museum in Workum is gewijd, en een schoolplaat van Cornelis Jetses opgenomen. In die lijn ligt ook het schilderij ‘Spiegelende koe’ van Tjeerd Bottema (1884 – 1978).
Marleen Felius schilderde in 1996 ‘Sunny Boy’, een kleurige koe in krachtige impressionistische stijl en Rienold Postma maakte in 2012 een groep kalveren in een abstract geelkleurig landschap.
Opvallend is het landschap met een grote, wat onheilspellende wolkenpartij van Bouke van der Sloot uit 1935 en fraai is het winterse landschap met het dorp Jouswier van Gosse Koopmans uit 2019.
De schilders van het Friese land biedt een mooie impressie van deze provincie die vooral het stereotiepe beeld van vele weilanden bevestigt. De schilderijen zijn sfeervol maar in dit opzicht niet echt verrassend omdat veel – vaak minder in het oog springende – aspecten van Fryslân in dit boek niet naar voren komen. Dat valt buiten de scopus van dit boek maar had het beeld van deze provincie wel verrijkt.
Henk Dijkstra is directeur van het Fries Landbouwmuseum. Hij de collectie van – Friese – musea stelde hij dit boek De schilders van het Friese land samen waarin schilders het Friese platteland verbeelden. Commissaris van de koning Brok schreef het voorwoord.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
