Negentien ooggetuigen van WOI. Het dagelijks leven in beeld.
[Recensie] De Zweedse Peter Englund is historicus en was jaren lid van het comité van de Nobelprijs voor Literatuur. Englund komt uit een familie van militairen en schreef tijdens zijn studie het boek Poltava; een gedetailleerd verslag over de Slag bij Poltava in 1709. Hij schreef daarna nog een aantal non-fictieboeken over geschiedenis en in 2008 verscheen De schoonheid en het verdriet van de oorlog. Voor mij ligt de vijfde druk uit 2022. Het boek vertelt het verhaal van negentien ooggetuigen van de Eerste Wereldoorlog. Negentien jonge mensen die allemaal de oorlog op hun eigen manier ondergaan en meemaken. Englund heeft hun levens gereconstrueerd aan de hand van brieven, dagboeken en andere documenten. Het is dus geen fictie maar een nauwgezet verslag van het dagelijks leven in de grote bloedige wereldoorlog.
De negentien mensen waarmee we kennis maken zijn heel divers. Van een Duits schoolmeisje van nog maar twaalf jaar tot een Franse rijksambtenaar. Een verpleegster in het Russische leger en een chirurg in het Amerikaanse leger. Een gevechtspiloot bij de Belgische luchtmacht en een alpenjager in het Italiaanse leger. Allemaal bevinden ze zich op een ander oorlogstoneel en allemaal beleven ze de oorlog op hun eigen manier. Twee zullen er sneuvelen en een ander wordt echt gek terwijl er ook een man is die van begin tot eind van de oorlog geniet. Van tien mensen zijn er foto’s of een tekening.
Dagelijkse beslommeringen
We beginnen met de twaalfjarige Elfriede Kuhr in 1914. Aan het begin van ieder oorlogsjaar zien we eerst een chronologische lijst met gebeurtenissen uit dat jaar. Dan volgen korte hoofdstukken van soms maar twee of drie pagina’s over de mensen die we volgen. We lezen soms stukken uit een dagboek of een brief. Verder vult Peter Englund gedetailleerd en in verhalende woorden in wat ze meemaken en hoe ze de dagen beleven. Geen verslagen van het oorlogsfront maar dagelijkse beslommeringen en overdenkingen. Omdat alle mensen in zo’n jaar aan bod komen spring je als lezer van het ene naar het andere gebied en moet je soms even omschakelen.
Wie liever alles over één persoon achter elkaar leest kan in de index zien welke hoofdstukken bij een naam horen. Dus bijvoorbeeld: Richard Stumpf – Duits matroos op een slagschip, 22 jaar, Hoofdstuk 2, 6, 21, 60, 83 enzovoort. Tussen de jaren en hoofdstukken door zien we kaders met kleine zwart-wit foto’s met tekst en uitleg erbij.
Uit het beeld dat we van deze oorlog voorgeschoteld krijgen blijkt de enorme vernietigende kracht van die jaren. Niet alleen de vele doden maar ook de hoop die ontnomen wordt en de levensvreugde die voor altijd verdwijnt.
De schoonheid en het verdriet van de oorlog is in meer dan 24 landen uitgegeven. Het is een tijdsdocument zoals je maar heel zelden tegenkomt en leert ons veel over wat een oorlog met het dagelijks leven doet. Een boek dat liefhebbers van geschiedenis onder geen beding mogen missen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
