Waardig vervolg op klassieker
[Recensie] Met enig wantrouwen werd de aankondiging van Margaret Atwoods vervolg op Het verhaal van de dienstmaagd tegemoet gezien. Het literaire meesterwerk, bij het grote publiek bekend van de tv-serie, dat zou ze toch nooit kunnen evenaren. Toen De Testamenten verscheen tuimelden de critici over elkaar om als eerste een recensie te publiceren. Gevreesd werd voor vernietigende reacties. Toch werd dit vervolg welwillend ontvangen.
De forse kritiek bleef uit. Eigenlijk, zo was de conclusie, viel dit boek reuze mee. De Canadese schrijfster Atwood had het weer gepresteerd, haar meesterhand had het waar gemaakt. De Testamenten is een waardig vervolg op Het verhaal van de dienstmaagd. En na lezing rest slechts de bevestiging van wat de critici al zagen. De Testamenten is een spannend, intens vervolg op het zo iconische verhaal van de dienstmaagd.
Het boek laat zich prima lezen als op zichzelf staand verhaal, maar met een verhaal dat zo wijd verspreid is, is het bijkans onmogelijk niet terug te denken aan dat eerste boek. Daarin komt Atwood de lezer zeker wel tegemoet. Als eerste is daar de verrassende en voornaamste verteller, Tante Lydia. De dame die we kennen uit de tv-serie als de hardvochtige alomtegenwoordige morele leidster van de republiek Gilead.
Even ter herinnering, Gilead is een deel van de Verenigde Staten, ontstaan uit een burgeroorlog, gewonnen door misogyne mannen, die vrouwen terug naar bed, bijbel en keuken hebben verbannen na dramatisch gedaalde geboortecijfers. De republiek is omringd door min of meer vijandige staten als Canada en Texas. Maar het heeft door de jaren heen een sterk leger opgebouwd, een leger dat die omringende landen liever niet op sterkte testen.
Veel mensen zien in Het verhaal van de dienstmaagd een voorspellende roman van ontwikkelingen in de Verenigde Staten, waar verworvenheden als abortus en vrouwenkiesrecht op de tocht staan. Maar Atwood heeft daar niet aan gewild. Natuurlijk zag zij ook met angst en beven de ontwikkelingen, maar zij had haar tijdloze roman al eerder geschreven. Het gevaar was nu, dat een vervolg op dit boek wel een afrekening zou worden met Trumps Amerika
In die val is Atwood niet getrapt. In De Testamenten bestaat Gilead al vele decennia en lijkt het voortbestaan allerminst bedreigd. Het vertelt het verhaal van het jonge meisje Jade, dat verweesd achterblijft in Canada als haar stiefouders worden opgeblazen door evangelisten, een soort Jehovagetuigen, ofwel de Parelmeisjes uit Gilead. Haar stiefouders blijken deel te hebben genomen aan een vluchtroute voor de dienstmaagden uit Gilead. Onderwijl volgen we in Gilead het tienermeisje Agnes.
Tante Lydia werkt in het geheim aan een niets verhullende geschiedenis van Gilead en vertelt tegelijk het achterliggende verhaal van de meisjes Jade en Agnes. Een mooie rol is weggelegd voor Baby Nicole. Deze zuigeling zou ontvoerd zijn uit Gilead door de ontaarde moeder en hierin valt een dame te herkennen, die we al kenden van Het verhaal van de dienstmaagd als Offred of Vanfred. Nicole moet ten tijde van De Testamenten al een tiener zijn en er is de machthebbers van Gilead veel aan gelegen Baby Nicole in handen te krijgen.
Zo ontvouwt zich een spannend verhaal. Een verschil met de eerste dienstmaagdenroman is toch wel de toon. In Het verhaal van de dienstmaagd is soms een ontmoedigende zwaarmoedigheid te bemerken, die ook kenmerkend is voor de tv-serie. De Testamenten is lichter van toon, alhoewel er aan het voortbestaan van Gilead zelden wordt getwijfeld. Momenten van humor zijn talrijker dan in de bronroman. Ergens ga je toch hopen op een goede afloop. Die hoop wordt vaak ook weer genadeloos de grond in geslagen.
Om de afloop niet te verraden is moeilijk, maar Atwood is kundig genoeg om zonder ongeloofwaardig te worden naar een mooie finale te schrijven. Een tweede vervolg zit er niet in. Wellicht dat de tv-serie weer wat inspiratie kan opdoen. Toch kan het geen verrassing zijn dat De Testamenten niet zo´n instantklassieker is als Het verhaal van de dienstmaagd. Hoe goed het ook mag lijken, zonder die voorganger zal het nooit zo´n status krijgen. Maar dat was kennelijk ook niet de bedoeling van Atwood. Ze geeft de lezers van De Testamenten in ieder geval wel lucht in tijden van Trump, Johnson, Poetin, Nethanyahu en Baudet.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
