Mann stelt de grote vragen
Hoe voeden we er in 2050 10 miljard monden zonder ecologische Apocalyps te veroorzaken? Charles C. Mann schreef een briljante denkgids.
Wie na lezing van de meesterlijke, vuistdikke pil van wetenschapsjournalist Mann terugbladert naar het begin moet glimlachen. “Geen wonder dat ze onophoudelijk van mening verschilden: ze hadden het over verschillende dingen”, luidt het motto. Inderdaad, de denkwerelden van de nucleofiele techno-optimist (de tovenaar) en de gmo-vrezende consuminderaar (de profeet) vertonen weinig overlap.
Mann probeert wederzijds begrip te kweken en geeft en passant een meeslepend college over energie, landbouw en milieu in de afgelopen eeuw. Waarom is bijvoorbeeld de fotosynthese zo inefficiënt? Dat is de schuld van rubisco, een ‘heel klunzig’ enzym, dat voortdurend een dans aangaat met het verkeerde molecuul, waardoor de meeste planten een energievretend afvalsysteem moeten onderhouden. Zo’n beetje de enige hoop van veredelaars is om de slimme truc die maïs uithaalt met het onhandige rubisco in andere gewassen in te bouwen: van C3 naar C4. Het zou een huzarenstukje zijn, maar we moeten iets. Er is simpelweg geen laaghangend fruit meer om de landbouwproductie, die al zo ontzagwekkend is gestegen, nog verder te verhogen, terwijl dat toch echt zal moeten door de bevolkingsgroei. Mann schotelt een ongekende ideeënrijkdom voor en geeft glasheldere uitleg over verbanden en beginselen.
Charles C. Mann, bekend van de bestseller 1491 over Amerika vóór Columbus, contrasteert in De Tovenaar en de Profeet, Twee grondleggers en hun concurrerende ideeën over een leefbare toekomst op onze planeet twee mannen als de aartsvaders van verschillende scholen in het milieudenken. De tovenaar, William Borlaug, stond aan de wieg van de Groene Revolutie, die honderden miljoenen mensen van de hongerdood redde door hoogproductieve gewassen in ontwikkelingslanden te introduceren. Borlaug won er de Nobelprijs voor de vrede voor, maar werd aan het einde van zijn leven vooral bekritiseerd, om het verlies aan biodiversiteit en de toegenomen kloof tussen arm en rijk, waar zijn industriële landbouw, leunend op kunstmest en gif voor verantwoordelijk was.
Zijn tegenvoeter de profeet, de in Nederland minder bekende ecoloog William Vogt, heeft met zijn boek The Road to Survival het denken van de milieubeweging diepgaand beïnvloed. Om de natuur tegen de mens te beschermen is drastische bevolkingspolitiek noodzakelijk en is een bescheidener levensstandaard onvermijdelijk.
Borlaug, de tovenaar, groeide op op een berooide boerderij en zag productievere landbouw als een bevrijding van de zware landarbeid, die hij iedereen gunde. Vogt, de profeet, zag zijn geboortedorpje onder de rook van New York verzwolgen worden door suburbs en diersoorten verdwijnen. Beider perspectief is getekend door zijn levensloop.
De keuze van Mann voor zijn hoofdpersonen is wat arbitrair. Tientallen anderen hadden ook als grondlegger van hun stroming kunnen gelden. Dat maakt de biografieën van de twee hoofdpersonen, hoe goed geschreven ook, soms wat overdadig. Gelukkig is de rest van het boek zo overweldigend interessant. Het helpt begrijpen waarom tovenaars en profeten elkaars oplossingen steeds afwijzen. Het boek van het jaar, wat mij betreft.
—
Eerder verschenen in TW
