Romantisch, spannend verhaal rondom vrijheid, gelijkheid en broederschap
[Recensie] De Vallois is de titel van de debuutroman van Iris de Lis (1992). Het verhaal kun je kenschetsen als een romantisch verhaal met spannende elementen. De Vallois speelt zich af tijdens de Franse Revolutie (1789-1799), maar is puur fictief. De Franse Revolutie was een opstand van het volk. Dat voelde zich uitgebuit, onderdrukt. De burgers verwierpen de privileges die aan adel en hogere geestelijkheid toegekend werden. Het enige wat de burgerij mocht was belasting betaling. Met de bestorming van de Bastille in 1789, de plek waar vooral politieke gevangenen opgesloten zaten, en werd gezien als het symbool van de onderdrukking door de koning, startte de revolutie. Onder de strijdkreet vrijheid, gelijkheid, broederschap wilden de burgers de macht.
De Lis laat het verhaal spelen in 1790. De Vallois is een van de vele burgeractiegroepen die de elite wil verdrijven. De vader van Sophie behoort tot de adel en is rijk geworden door slavenhandel. Hij voelt de dreiging van De Vallois en wil daarom zijn dochter Sophie in veiligheid brengen. Dat kan door haar snel – tegen haar wil – te laten trouwen met een Engelsman met wie hij in slaven handelt. In de ogen van de burgers is de vader van Sophie een crimineel waar tegen opgetreden moet worden en wiens vermogen afgepakt moet worden. De verblijfplaats van Sophie en haar familie wordt in de as gelegd en voor haar ogen worden de ouders van Sophie door De Vallois vermoord. Sophie loopt brandwonden op. Jean, de commandant van opstandelingen, heeft van Lucien – de man die veel geld stopt in De Vallois – de opdracht gekregen Sophie te sparen. Meteen creëert De Lis een intrige: Waar haalt Lucien dat geld vandaan en waarom moet Sophie gespaard worden?
Jean brengt Sophie onder bij de arts Patrick en diens zus Helene. Helene, die lerares is, heeft een ander beeld bij een ideale maatschappij: burgers zouden het voor het zeggen moeten hebben, maar je moet ook kunnen trouwen met degene van wie je echt houdt in plaats van een trouwerij waarbij het alleen gaat om sociale status en macht. Ethiek, waarden en normen zijn voor Helene belangrijk. Dit soort kleine elementen waarin het gedachtegoed van de Franse Revolutie en van de Verlichting manifest worden verweeft de auteur organisch in het boek. Voor Jean is het duidelijk: Sophie mag nooit worden zoals haar ouders. Sophie wordt goed opgevangen bij Helene en Patrick, voelt er zich thuis, sluit vriendschap. Aan Jean knaagt het dat hij ook de moeder van Sophie heeft gedood, hoewel die niets te maken had met de slavenhandel. Bovendien raakt hij verliefd op Sophie.
Lucien denkt dat de vader van Sophie nog goud verborgen heeft. Hij benadert haar, randt haar aan, Patrick komt tussenbeide maar wordt door Lucien gedood.
Helene wordt op het kasteel door Alexander Dorrieux, die hertog is en oudere broer van Lucien, voor het diner gevraagd. Alexander is een vriend van Jean. Alexander heeft na de dood van zijn ouders een handel in wijn opgezet. “Handel, gelijkheid en geld gaan daarin samen.” Een integere handelaar dus en bovendien een intellectueel, een filosoof en een uitstekend schermer. Een zakenman die een fortuin heeft opgebouwd, een man waarover geroddeld wordt. Helene en Alexander raken volledig in de ban van elkaar en ook Sophie en Jean verklaren elkaar de liefde. En dit ondanks hun enorme standenverschil.
Maar wie zit er nu echt achter de moord op de ouders van Sophie? Alexander? Lucien? Dat is de spanningslijn die door het hele verhaal loopt.
De auteur vertelt het verhaal vanuit de perspectieven van haar belangrijkste personages. Daardoor krijg je meer inzicht in hun psyche. Dezelfde gebeurtenissen zie je vanuit een ander perspectief. Dat werkt enerzijds verhelderend, maar anderzijds belemmert het de voortgang van het verhaal. De Lis gebruikt tegenstellingen om spanning te creëren: Sophie die verliefd wordt op de moordenaar van haar ouders; Jean die om moet leren gaan met de spanning tussen het doden van onschuldige mensen omdat hij voor een nieuwe maatschappij vecht; hoe mensen van adel (Alexander) kijken naar burgers (Helene) en er zelfs verliefd op worden en er een nieuwe toekomst mee willen opbouwen. De spanning in het verhaal weet De Lis goed vast te houden. Er zitten wel wat dingen in die erg toevallig zijn en de tijdspanne waarin het verhaal zich afspeelt is slechts een aantal weken. Dat is wel kort om een trauma te verwerken en verliefd te worden op de moordenaar van je ouders.
Er zitten in het verhaal veelzeggende details. Let op de roze oorbellen, die het hele verhaal een rol spelen. Sophie heeft die van haar vader gekregen toen we op het punt stond te trouwen met de Engelse slavenhandelaar. De steentjes in de oorbellen zijn van ‘roze beril.’ En de beril staat voor een ‘zuiver bestaan’, het stimuleert moed, kalmeert de geest. Een vondst! Past precies bij hoe Sophie in het leven staat. Ze vergeeft Jean zelfs de moord op haar ouders. Als Helene naar het kasteel gaat staat ze de oorbellen aan haar af. Dus ook voor Helene geldt de kracht van beril.
Waar het aan schort in het verhaal is het taalgebruik. “Mijn gevoel van gerechtigheid” moet zijn “mijn gevoel voor rechtvaardigheid”. Vooral in de eerste hoofdstukken komt regelmatig het woord ‘rationeel’ terug. Daar kun je een ander woord voor zoeken. “Hij liep richting zijn kast” moet zijn “hij liep in de richting van zijn kast”. Viermaal in drie pagina’s staat “Helene’s” in plaats van Helenes. En een zin als “Oh, ik hoop niet dat jullie vanwege mij zo door de moeite zijn gegaan” is echt niet correct. Het verhaal staat vol met dit soort slordigheden. Dat is zo jammer.
Je kunt het verhaal lezen als een romantisch verhaal lezen, maar je kunt ook een diepere laag in de roman ontdekken en komt dan op algemene thema’s als democratie, ethiek, ongelijkheid en keuzevrijheid. Al met al is De Vallois een verdienstelijk debuut.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
