Hoe discipline inspiratie om zeep helpt
Eva Zomers is een jonge, veelbelovende, Vlaamse schrijfster in Parijs. Tijdens het studentenoproer in 1968 verdwijnt zij plotseling. Ruim dertig jaar later schrijft Marga Delacour een boek over haar. Zij is als jong meisje geboeid geraakt door Zomers boeken en heeft haar scriptie geschreven over het onderzoek naar haar verdwijning. Nu is ze net als Zomers in Parijs gaan wonen en heeft zich ten doel gesteld een biografie over haar te schrijven. Door het construeren van Zomers levensverhaal hoopt zij de reden van haar verdwijning te kunnen ontdekken.
Marga maakt het zichzelf niet makkelijk. Ze leeft volgens een strak schema, waarin hardlopen en gezond eten een belangrijke rol spelen. Ze schrijft op gezette tijden. Dat wil zeggen: ze staart op gezette tijden naar haar beeldscherm, tikt soms iets, maar is nooit tevreden over het product. Dankzij de vriendschap met haar overbuurman Lucien, een oude schilder, leert ze inzien dat haar disciplinaire aanpak alle inspiratie om zeep helpt. Langzaam breekt ze zich los van de dwingende regelmaat die haar leven domineert. Zo ontwikkelt ze zich van biografe tot schrijfster en wordt de biografie een roman.
Analogieën spelen een belangrijke rol in De verdwijning van Eva Zomers. Mannen die op jonge leeftijd sterven, jonge vrouwen die verdwijnen, Nederlandse of Vlaamse schrijfsters in Parijs (ook Claire Polders zelf woont en schrijft in Parijs) en mensen die in hun leven één ‘ware’ liefde kennen. Deze parallellen benadrukken een van de boodschappen van de roman, die Lucien op een zeker moment expliciet verwoordt: ‘Het leven kent zijn eigen logica (…) thema’s herhalen zich. Als je één keer wordt beroofd, zou de kans statistisch kleiner moeten zijn dat je een volgende keer weer het slachtoffer bent. Maar het is andersom. Gelijksoortige gebeurtenissen trekken elkaar aan al kan geen wetenschapper verklaren hoe het werkt.’’ (p. 168) Hoewel Luciens stelling statistisch onjuist is (de kans dat je met een dobbelsteen 6 gooit wordt niet groter of kleiner naar mate je vaker 6 hebt gegooid), lijden de hoofdpersonen in het verhaal er wel aan. Zij worden echter door meer krachten bepaald: inspiratie, liefde, vriendschap en wat zweverige ‘historische sensaties’ vieren hoogtij. De kunst staat daarbij centraal. De kunst van het schrijven, de kunst van het schilderen, de kunst van het scheppen. De werkelijkheid imiteert de kunst, eerder dan dat de kunst de werkelijkheid imiteert, schrijft Polders. Een gedachte van Oscar Wilde, naar wie keurig wordt verwezen. De gedachte wordt geïllustreerd door het verhaal van de twee geliefden Elena en Eligio, een verhaallijn die tegelijk zo zoetsappig en perfect is, dat die weinig interessants brengt. Marga meent uit hun geschiedenis te kunnen leren wat liefde is, maar het volstrekte gebrek aan enige vorm van ongeluk in de levens van het Italiaanse paar doet aan die gedachte twijfelen. Hoe bepaal je de kracht van liefde als die nooit op de proef is gesteld?
Polders maakt graag en veel gebruik van citaten en gedachten van andere schrijvers, kunstenaars en filosofen, die veelal overigens netjes worden verantwoord. Ze schroomt niet om grote geesten aan te halen: Proust, Camus en Wilde zijn daar voorbeelden van. Het boek wemelt van de verwijzingen, die soms misplaatst zijn. Bovendien maken al die geleende woorden en ideeën de dialogen soms akelig onnatuurlijk. Zo antwoordt Lucien in een gesprek: ‘Ik ben niet bitter, verdriet is beter te dragen dan haat, maar het schrijnt.’ En even later: ‘Proust. Tijd kan een metamorfose bewerkstelligen. De vrouw die ik liefhad en dacht te kennen is in een raadselachtig en onherkenbaar personage veranderd.’ (p. 184)
Al met al wekt Polders de indruk te veel grote thema’s, filosofische gedachten en persoonlijke ervaringen in één boek te willen stoppen. Het gevolg is dat het verhaal de schrijfster de tijd niet gunt om alles de aandacht te geven die het verdient. Het gaat ten koste van vaak sterke sfeerbeschrijvingen en de innerlijke strijd die de karakters leveren. Uiteindelijk wekt Polders de indruk dat zij nog op zoek is naar haar eigen stijl, naar de juiste toon om de lezer aan te spreken en naar een meer kernachtige selectie van alles wat zij haar publiek wil zeggen.
Kortom: De Verdwijning van Eva Zomers is geen onaangenaam boek om te lezen. In tegendeel, het boek is sfeervol en de ontwikkeling die Marga doormaakt, is interessant. Bovendien heeft Polders een aangename zinsbouw en woordkeuze. Ze heeft veel te vertellen over de thema’s die zij bespreekt, maar weet hier jammer genoeg niet altijd een keuze in te maken, zodat omwille van het verhaal veel onbesproken blijft. Het lezersgenot wordt daarnaast regelmatig verstoord door een overvloed aan citaten, verwijzingen en filosofische gedachten. De paradox is deze: wanneer Polders zich meer had beperkt, had zij veel meer kunnen zeggen.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
