Een mooie Romereis
[Recensie] Een paar weken geleden schreef ik in het kader van de Week van de Klassieken over de avond ‘Klassieken op papier’ bij het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in samenwerking met uitgeverij Amsterdam University Press (AUP). Tijdens deze avond werden vijf nieuwe AUP-boeken over de Oudheid op verfrissende wijze gepresenteerd. Onder de gepresenteerde boeken bevond zich ook het boek De vereeuwigde stad. Tijdens de presentatie namen redacteuren Nathasja van Luijn, Mark Oldenhave en Christoph Pieper de aanwezigen vanuit de Tempelzaal mee naar het oude Rome aan de hand van hun literaire reisgids De vereeuwigde stad. Ze gebruikten daarvoor voorbeelden uit het boek en dan specifiek uit het hoofdstuk over het Circus Maximus. Daarbij lieten ze zien hoe ze de antieke teksten meer tot leven wekken met oude afbeeldingen en prenten en bewust niet voor foto’s hebben gekozen om de monumenten meer in hun oorspronkelijke staat te tonen. Dat dit werkt blijkt door het lezen van het boek, waarin een twintigtal hoofdstukken de lezer meeneemt langs diverse monumenten uit Rome aan de hand van oude teksten die zijn toegesneden op de verschillende monumenten. Je gaat als lezer als het ware terug in de tijd naar het antieke Rome. Zo wordt voor het Circus Maximus bijvoorbeeld Plinius aangehaald die in zijn geschriften schrijft dat de mensen erheen gingen vanwege het spektakel en niet vanwege de paarden:
“Het verbaast me des te meer dat er zoveel duizenden mannen zijn die als een kind zo blij keer op keer willen kijken naar galopperende paarden en mannen in strijdwagens. Als ze nou de snelheid van de paarden of de vaardigheid van de berijder waardeerden was het logisch geweest, maar het zijn de gekleurde lappen waarvoor ze juichen en waarvan ze houden.” (Plinius de Jongere, Brieven 9.6.2., p. 127)
Ook wordt Ovidius geciteerd die liet weten dat het Circus Maximus een goede plek was om vrouwen te versieren. In zijn werk wijdt hij uit over de mogelijkheden die het circus hiertoe biedt:
“Ga zo dicht mogelijk naast de vrouw zitten. (…) Ook als je het niet zou willen, zit iedereen toch wel dicht op elkaar; door deze drukte moet het meisje je wel aanraken. Nu moet je een vriendelijk gesprek aanknopen (…) Als er toevallig stof in de schoot van het meisje valt, moet jij het met je hand eraf vegen; ook al valt er geen stof, veeg toch het niets eraf; grijp elke gelegenheid aan die er is om haar te imponeren.” (Ovidius, Kunst van het liefhebben 1.139-144,149-156, p. 128)
Naast dit soort citaten biedt elk hoofdstuk ook leuke weetjes over de locaties. Bij het Circus Maximus is er bijvoorbeeld aandacht voor de fanclubs, de facitones. Ook handig zijn de kaartjes achterin het boek waarop te zien is waar de twintig locaties die worden behandeld zijn te vinden. Daarnaast biedt de tijdlijn houvast wat betreft de Romeinse geschiedenis die spelenderwijs de revue passeert en zijn er verwijzingen naar andere werken te vinden, mocht de lezer behoefte hebben aan verdieping. Zo wordt in deze lijst bijvoorbeeld gewezen op het boek Het oude Rome voor vijf denarii per dag: op vakantie naar de gladiatoren! Dé gids voor sport, sightseeing en shopping in Rome, de hoofdstad van het Romeinse Rijk! (2005) van Philip Matyszak. Ook is achterin het boek een nawoord door Fik Meijer te vinden die het boek aanprijst en als reisleider tijdens zijn toekomstige tochten naar Rome wil gebruiken. Wel wijst Meijer erop dat het boek vooral informatie biedt over de elitegeschiedenis van het antieke Rome en niet zozeer van de lagere bevolkingsgroepen. Zijn nawoord heeft hij dan ook niet voor niets ‘het andere gezicht van Rome’ genoemd, hij gebruikt het hoofdstuk om een kleine introductie te geven over het alledaagse leven van de wat minder bedeelde inwoners van Rome. Hij wijst in dit hoofdstuk op het verschil in materiële welstand en de slechte hygiëne in de stad.
Het idee voor De vereeuwigde stad ontstond tijdens een studiereis naar Rome van de opleiding Griekse en Latijnse Taal en Cultuur van de Universiteit Leiden. Het leuke is ook dat het boek een samenwerking is tussen docenten en studenten die aan de reis deelnamen, waarbij een ieder zich liet inspireren door de teksten die voor de studiereis waren samengesteld en vergelijkbare reisgidsen zoals Stad in marmer (2007) van Jona Lendering. Het werk is een mooi geheel geworden, waarbij je geen verschil merkt tussen de teksten van docenten en studenten, het is in een en dezelfde stijl geschreven. Daarbij zijn de diverse hoofdstukken ook gemakkelijk apart en door elkaar te lezen, net wat de lezer prettig vindt of hoe de tocht naar Rome is ingedeeld.
Voorin de literaire reisgids is een verwijzing opgenomen naar de gelijknamige website van De vereeuwigde stad. Op deze site kun je naast citaten uit antieke teksten ook informatie over de monumenten vinden, kunnen kunstwerken worden bekeken en kan men virtueel een wandeling maken. Een handige virtuele reishulp ter voorbereiding op een Romereis, net als het boekje! De auteurs raden aan dit boekje in Rome bij de behandelde monumenten te lezen, dan komt ‘de verbeeldingskracht van de teksten’ het best tot zijn recht. Echter ook zonder een Romereis in het vooruitzicht is dit boek een leuke introductie om thuis te lezen.
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
