Ik heb je helemáál niet meer nodig!
Louise heeft de bons gekregen en zwelgt in liefdesverdriet. Bekend verhaal. Maar Besson geeft aan haar klacht een subtiele draai.
[Recensie] Het werk van de jonge Franse schrijver Philippe Besson is inmiddels in vijftien talen vertaald, en ging in Frankrijk al meteen met tienduizenden en inmiddels met honderdduizenden exemplaren over de toonbank. Verschillende van zijn elf boeken zijn bekroond of voor literaire prijzen genomineerd. In maar liefst vier ervan kruipt hij in de huid van een vrouwelijke hoofdpersoon. Verzoening, waarin dat ook gebeurt, is – om nog even in de sfeer der getallen te blijven – inmiddels [2008/red.] al zijn zesde boek in het Nederlands. Wat is er zo bijzonder aan zijn werk? Merkwaardig genoeg ben je op het eerste gezicht geneigd te zeggen: niet zo veel. Om later geleidelijk toch op dit oordeel terug te komen.
Verzoening bestaat uit een reeks brieven van een journaliste, Luise, die de bons heeft gekregen van haar minnaar Clément. In haar brieven aan hem – waarop zij geen antwoord verwacht – verzoent zij zich, noodgedwongen maar later met steeds meer overtuiging, met haar lot. Een feel bad-novel waarvan er zo veel zijn, met een hoofdpersoon die zwelgt in het liefdesverdriet, ben je in eerste instantie geneigd te denken.
Dat de schrijver in de huid van een vrouwelijk personage kruipt – iets waarvoor Besson zich in interviews nogal op de borst klopt – maakt eigenlijk niet zoveel uit, want de gevoelens van een verlaten geliefde, man of vrouw, zijn natuurlijk tot op grote hoogte universeel.
Zo universeel dat in dit boek de herkenbaarheid bij vlagen in voorspelbaarheid dreigt te ontaarden. De woede, de machteloosheid, het gevoel van eindeloze vermoeidheid in de leden waarmee het verbreken van een relatie gepaard gaat, het wordt allemaal met grote precisie en vakkundig beschreven.
Gaandeweg het verhaal wordt het spel dat Besson met zijn lezers speelt echter geraffineerder: steeds duidelijker begrijpt de lezer hoeveel de vrouw van zichzelf heeft opgegeven voor deze man, veel meer dan haar vroegere minnaar, die uiteindelijk gewoon terugkeerde naar de vrouw met wie hij daarvoor een relatie had, en met haar trouwde.
Het laatste hoofdstuk speelt anderhalf jaar na de rest van het boek. In een laatste brief vertelt Louise aan Clément dat zij niet alleen haar oude journalistenleven weer heeft opgevat, maar dat zij ook een nieuwe vriend heeft gevonden, en dat Clément in haar leven overbodig is geworden. Zij is, in elke betekenis van het woord, ’geheeld’.
Maar met zoveel vuur vertelt zij over deze nieuwe, perfecte liefde, dat de lezer onwillekeurig het gevoel besluipt dat deze relatie gedoemd zal zijn op dezelfde wijze te mislukken als de vorige: doordat Louise te veel van zichzelf zal opgeven.
Door deze verwikkeling, maar vooral door de subtiliteit waarmee die mogelijk ongelukkige afloop van de nieuwe liefde niet eens zozeer gesuggereerd maar veeleer opengelaten wordt, krijgt het boek uiteindelijk toch de gelaagdheid en raadselachtigheid die het tot meer maakt dan de zoveelste vaardig aan de tekstverwerker ontlokte liefdesroman. Dat Besson daarbij grote woorden en abstracties vermijdt, een scherp oog heeft voor details en vooral voor allerlei kleine gemoedsbewegingen bij zijn hoofdpersoon, helpt om van Verzoening een lezenswaardige, zij het niet hemelbestormende liefdesroman te maken.
—
Eerder verschenen in Trouw
